Βρυξέλλες, 26 Νοεμβρίου, 2013: απονομή του Ευρωπαϊκού Βραβείου Λογοτεχνίας

Ημερολόγιο μιας απιστίας” : Απέσπασε ευρωπαϊκό βραβείο λογοτεχνίας

07/10/2013

Γράφει η Αίγλη Τούμπα

Αιμίλιος Σολωμού,

Εκδόσεις Ψυχογιός,

Σελ. 325

 «Οι πνευματικοί άνθρωποι είναι και λίγο παραγνωρισμένοι και από τα ΜΜΕ και από την ίδια την πολιτεία», ανέφερε σε μια συνέντευξή του o Κύπριος συγγραφέας Αιμίλιος Σολωμού. Όταν όμως η αναγνώριση έρχεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση;

 «Συγχαρητήρια στον Αιμίλιο Σολωμού από την Kύπρο, έναν από τους νικητές του βραβείουλογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2013 που ανακοινώθηκε σήμερα στη Σουηδία!»,έλεγε το μήνυμα από την αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Κύπρο.

 Πραγματικά μου έφτιαξε την ημέρα. Το μήνυμα ήταν καθαρό, με ανάρτηση της φωτογραφίας του συγγραφέα, ενός δικού μας ανθρώπου, χαμηλών τόνων, προσγειωμένου, αγαπητού μεταξύ των συναδέλφων του, ακόμη και από παλιούς μαθητές του που τον έχουν ως πρότυπο.

 Σκέφτηκα να επικοινωνήσω μαζί του, αλλά τόσο πρωί σίγουρα θα δίδασκε σε κάποια τάξη. Το ανάρτησα στο f/b και δεκάδες μηνύματα και ευχές άρχισαν να φτάνουν.

Τις επόμενες μέρες συναντηθήκαμε. Ένιωθα περήφανη που γνώριζα προσωπικά τον Αιμίλιο. Μια κυρία, αντικρίζοντάς τον μέσα στο βιβλιοπωλείο, με παραμέρισε και με ρώτησε αν ο κύριος είναι ο Αιμίλιος Σολωμού. Τη διαβεβαίωσα και την ενθάρρυνα να του μιλήσει.

 Μιλήσαμε λίγο. Φαινόταν συγκρατημένος, δεν ξέρω αν καταλάβαινε την αξία της διάκριση ενός δικού του βιβλίου.

 «Δεν το είπα ούτε στον εκδότη μου», μου εκμυστηρεύεται.

 Πάντα ο ίδιος, σκέφτομαι, φέρνοντας στον νου μου τις συναντήσεις που είχαμε πριν από μερικούς μήνες για την παρουσίαση του βιβλίου του, και την παρότρυνσή μου να δώσει συνεντεύξεις και όλα αυτά που απαιτεί μια καθώς πρέπει παρουσίαση ενός λογοτέχνη.«Κατάντησα μαϊντανός», μου είπε χαριτολογώντας ένα απόγευμα που είχα κανονίσει δύο ραντεβού απανωτά. «Πάω από κανάλι σε κανάλι και από εκπομπή σε εκπομπή».

 Το βιβλίο του, το “Ημερολόγιο μιας απιστίας”, είναι ένα μυθιστόρημα για τον χρόνο, τη φθορά, τη μνήμη, τον έρωτα και την απιστία, που ακροβατεί ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν. Μελετητής όχι μόνο του αντικειμένου [σπούδασε αρχαιολογία], αλλά και του χώρου [Κουφονήσια], αφού τα επισκέπτεται για να δώσει στον αναγνώστη την πραγματική διάσταση του χώρου, με πραγματικές εικόνες, ανθρώπινες φιγούρες με τα καθημερινά προβλήματά τους, γεύσεις και μυρωδιές από το Αιγαίο, ώστε να επιτρέψουν στο μυαλό να ταξιδέψει μέσα στις σελίδες και να ζήσει μαζί του τον μύθο.

Ο Γιώργος Δουκαρέλης, αρχαιολόγος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, επιστρέφει στις Μικρές Κυκλάδες, είκοσι χρόνια μετά την ανασκαφή που τον έκανε διάσημο και άλλαξε για πάντα την προσωπική και επαγγελματική του ζωή. Εκεί είχε ανακαλύψει το προϊστορικό λείψανο μιας εγκύου νεαρής γυναίκας που είχε δολοφονηθεί πριν από 5.000 χρόνια, ενώ στη διάρκεια της ανασκαφής είχε απατήσει τη σύζυγό του με μια φοιτήτρια. Αλλά τι γυρεύει ξανά στο Κουφονήσι έξι μήνες ύστερα από τη μυστηριώδη εξαφάνιση της συζύγου του, της πρώην φοιτήτριάς του;

Σήκωσα το τηλέφωνο κάπως συγκρατημένη. «Σου στέλλω ένα ερωτηματολόγιο, θα μπορέσω να το έχω μέχρι Πέμπτη πρωί;»

 Παρασκευή πρωί, μετά από κάποιο τεχνικό πρόβλημα, διάβασα τις απαντήσεις και προβληματίστηκα για τις αξίες που κουβαλά αυτός ο άνθρωπος, ότι δεν έχει καβαλήσει το καλάμι και δεν θέλει να δώσει τόση μεγάλη αξία σ’ ένα βραβείο.

 Aυτή η στιχομυθία άλλωστε, που δανείστηκα χωρίς την άδειά του από τη σελίδα του στο f/b, τα μαρτυρά όλα:

“Είμαστε περήφανοι που κάνεις τη μικρή μας νήσο μεγάλη! Ιδιαίτερα σε αυτές τις γκρίζες εποχές”, του έγραψε ένας φίλος του, και η απάντηση του Αιμίλιου: “Σε ευχαριστώ πολύ… αλλά είναι υπερβολή, εγώ να κάνω την Κύπρο μεγάλη. Μόνο για αστείο”.

Αιμίλιος Σολωμού : «Η βράβευση δεν είναι προσωπική επιτυχία»

07/10/2013

Ο Αιμίλιος Σολωμού είναι ένας από τους 12 νικητές του Ευρωπαϊκού Βραβείου Λογοτεχνίας για το 2013, όπως ανακοινώθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2013 στη Σουηδία.

Ο Κύπριος λογοτέχνης βραβεύθηκε για το βιβλίο του «Ημερολόγιο μιας απιστίας».

Πιο κάτω απαντά στις ερωτήσεις του Π σχετικά με τη βράβευσή του και όχι μόνο.

Τι σημαίνει η βράβευση για σένα;

Πρώτα-πρώτα είναι τιμή. Και ευθύνη να μην απογοητεύσεις αυτούς που σε πίστεψαν. Είναι μια ενθάρρυνση να συνεχίσεις. Ταυτόχρονα είναι ορθό να γνωρίζει κανείς πως ένα βραβείο μπορεί να μην λέει πολλά για την ποιότητα ενός βιβλίου.

Δεν βραβεύεται πάντα το καλύτερο βιβλίο. Γιατί η κρίση είναι πάντα υποκειμενική. Υπάρχουν συγγραφείς που βραβεύτηκαν ακόμα και με Νόμπελ κι έχουν χαθεί και άλλοι που δεν έχουν πάρει ποτέ βραβείο και το έργο τους έχει αντέξει στον χρόνο.

Από την άλλη, το βραβείο αυτό ασφαλώς με κολακεύει. Δεν είμαι ούτε Σαρτρ ούτε Χριστιανόπουλος να αρνηθώ αυτήν την πρόσκαιρη μικρή δόξα. Και γι’ αυτό ευχαριστώ όσους πίστεψαν στο βιβλίο μου, τις εκδόσεις Ψυχογιός, την κριτική επιτροπή και τους διοργανωτές του βραβείου.

Τελικά υπάρχουν όρια στη λογοτεχνική γλώσσα μιας χώρας;

Νομίζω πως όχι, δεν υπάρχουν ή δεν πρέπει να υπάρχουν όρια. Οι εμπειρίες είναι κοινές, οι αξίες πανανθρώπινες, η ανθρώπινη φύση η ίδια, το τοπικό ανάγεται στο οικουμενικό, τα μεγάλα θέματα της λογοτεχνίας αφορούν όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα από τη γλώσσα τους. Το ζήτημα είναι πώς θα τα διαπραγματευτεί όλα αυτά ο συγγραφέας. Ωστόσο, πρέπει να υπολογιστούν ορισμένοι αντικειμενικοί παράγοντες, όπως είναι το εμπόδιο της γλώσσας ως βασικού μέσου επικοινωνίας. Δεν έχει να κάνει με την έκταση μιας χώρας (παράδειγμα η μικρή Ιρλανδία με τη σπουδαία λογοτεχνία, η Πορτογαλία και τελευταίως το Ισραήλ), αλλά με τους μηχανισμούς που κινούνται γύρω από το βιβλίο και ασφαλώς η ευρύτητα ή όχι της γλώσσας. Νομίζω πως ένας από τους βασικούς σκοπούς που γράφεται κάθε βιβλίο είναι να φτάσει όσο το δυνατόν σε περισσότερα χέρια, σε περισσότερους αναγνώστες. Και για να γίνει αυτό, πρέπει να μεταφραστεί, να τύχει υποστήριξης, και να εκμεταλλευτεί, με την καλή έννοια, τις όποιες συγκυρίες παρουσιαστούν.

Έχεις διακριθεί με Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας προηγουμένως. Ποια είναι η άποψή σου για την κατάργηση του Κρατικού Βραβείου Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα;

Δεν ήταν ορθή απόφαση και ελπίζω οι αρμόδιοι σύντομα να την αναθεωρήσουν. Να αντιληφθούν ότι το βραβείο είναι μια σημαντική ενθάρρυνση για τους νέους δημιουργούς. Τέτοια βραβεία υπάρχουν και στο εξωτερικό. Ποιοι πήραν αυτό το βραβείο τα τελευταία 10-15 χρόνια; Είναι αυτοί που νέοι και σήμερα, ώριμοι πια λογοτεχνικά, βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της πνευματικής δημιουργίας. Δεν ήταν καθόλου περαστικοί από τον χώρο. Αυτό καταδεικνύει την επιτυχία του θεσμού. Και στο κάτω-κάτω, αν είναι θέμα οικονομικό, ας μειωθεί το χρηματικό βραβείο στις υπόλοιπες κατηγορίες, για να συμπεριληφθεί κι αυτό στα κρατικά βραβεία.

Θεωρείς προσωπική επιτυχία τη βράβευσή σου;

Η βράβευση δεν είναι καθόλου προσωπική επιτυχία. Εξάλλου στην ουσία είναι το βιβλίο που βραβεύεται και όχι ο συγγραφέας. Τουλάχιστον έτσι το αντιλαμβάνομαι. Όταν ένα βιβλίο ανοίξει τα φτερά του και πετάξει, αρχίζει το δικό του αυτόνομο ταξίδι. Αλλά, αν το δούμε κι αλλιώς, πίσω από το βιβλίο, εκτός από τον συγγραφέα, κρύβονται οι δικοί του άνθρωποι που τον στήριξαν, ο εκδότης του, η οικογένεια, οι φίλοι, οι βιβλιοπώλες που το προώθησαν, οι αναγνώστες που το αγάπησαν. Επομένως, ένα ποσοστό επιτυχίας ανήκει και σ’ αυτούς. Και σ’ αυτή την περίπτωση, μ’ αυτό το βιβλίο στην ΕΕ εκπροσωπείται η Κύπρος και είναι πολύ σημαντικό για ένα μικρό νησί να συμμετέχει ισότιμα με τις υπόλοιπες χώρες σε ζητήματα που αφορούν ειδικά τον πολιτισμό.

Δεν ξέρω, αλλά μου φαίνεται πολύ μεγάλη κουβέντα να πω πως η βράβευση αποτελεί επιτυχία για την Κύπρο, γιατί έτσι δίνει στο βιβλίο μεγαλύτερες διαστάσεις από αυτές που του αξίζουν. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι ένα σημαντικό βραβείο. Εξάλλου, εκ περιτροπής φέτος ήταν η σειρά της Κύπρου να λάβει μέρος στο βραβείο. Αν δεν ήταν το ‘Ημερολόγιο μιας απιστίας’, θα ήταν κάποιο άλλο βιβλίο κάποιου άλλου συγγραφέα.

Πώς σχολιάζεις τη στήριξη του κράτους προς τους λογοτέχνες;

Όση στήριξη κι αν παρέχει το κράτος στους λογοτέχνες, πάντα θα υπάρχουν παράπονα και μεμψιμοιρίες. Επομένως, σ’ αυτό το πνεύμα, υπάρχει στήριξη, αλλά ίσως θα μπορούσαν να γίνουν περισσότερα. Θα το έθετα αλλιώς: δεν είναι τόσο η στήριξη προς τους λογοτέχνες που έχει σημασία, όσο η στήριξη στο ίδιο το βιβλίο.

Είναι αναγκαίο να λειτουργήσουν προγράμματα ενίσχυσης της φιλαναγνωσίας. Το βιβλίο είναι σημαντικός παράγοντας διάπλασης καλλιεργημένων πολιτικών. Αυτό είναι το ζητούμενο της σημερινής και κάθε εποχής, το βασικό ζητούμενο της παιδείας. Στο εξωτερικό, σε πολλές χώρες, υπάρχουν προγράμματα στήριξης της φιλαναγνωσίας. Ένα παράδειγμα είναι η θεσμοθετημένη εβδομαδιαία περίοδος στο σχολικό αναλυτικό πρόγραμμα. Κάθε εβδομάδα (π.χ. στη Βρετανία) για μία ώρα ένας συγγραφέας επισκέπτεται την τάξη, διαβάζει αποσπάσματα από το βιβλίο του και συνομιλεί με τους μαθητές. Αυτό δεν είναι ιδιαίτερα δαπανηρό, είναι όμως εξαιρετικά αποτελεσματικό. Συνεπώς, αν λειτουργούσε ένα τέτοιο πρόγραμμα και σε μας εδώ, όλα τα άλλα θα έπαιρναν τον δρόμο τους. Και, στο κάτω-κάτω, έχω την εντύπωση ότι ουδέποτε αποδόθηκε στο βιβλίο το μερίδιο που του αναλογούσε, αν σκεφτεί κανείς το μέγεθος των δημόσιων δαπανών και επιχορηγήσεων σε άλλους τομείς του πολιτισμού, όπως για συναυλίες και άλλες μουσικές εκδηλώσεις [π.χ. η Γιουροβίζιον], για να αναφερθώ σε ένα παράδειγμα.

Το βραβείο σού δίνει την πρόσβαση στη μετάφραση του βιβλίου σου σε άλλες γλώσσες. Θα την εκμεταλλευτείς;

Στην ουσία, η σημασία του βραβείου είναι αυτή, η ευκαιρία που δίνεται για μετάφραση, μια και στο βραβευμένο βιβλίο δίνεται προτεραιότητα στο πρόγραμμα της ΕΕ για λογοτεχνικές μεταφράσεις. Έτσι, ελπίζω κι εγώ ότι το «Ημερολόγιο μιας απιστίας» θα μπορέσει να συνεχίσει το ταξίδι του και σε άλλες χώρες.

Ετοιμάζεις κάποιο άλλο βιβλίο;

Έχω μια ολοκληρωμένη συλλογή διηγημάτων εδώ και μερικά χρόνια που δεν την έστειλα ακόμα σε κάποιον εκδότη. Αλλά αυτό το διάστημα εργάζομαι πάνω σε ένα νέο μυθιστόρημα. Θέλει ακόμα πολλή δουλειά και χρόνο για να ολοκληρωθεί. Έχει να κάνει, σ’ ένα βαθμό, με την οικονομική κρίση.

ΠΑΡΑΘΥΡΟ | ΠΟΛΙΤΗΣ

Κ) Εκδότες με ειδοποιούσαν να πάρω τα χειρόγραφα μου πριν τα πολτοποιήσουν, λέει στο ΚΥΠΕ ο βραβευμένος Α. Σολωμού

ΚΥΠΕ - Γιώργος Χριστοδουλίδης - ΛΕΥΚΩΣΙΑ 23/10/2013 09:30

---

Μια μεγάλη τιμή επεφύλασσε πρόσφατα η ζωή στον 42χρονο συγγραφέα Αιμίλιο Σολωμού. Όπως ανακοινώθηκε από τις Βρυξέλλες, ο Κύπριος λογοτέχνης είναι ένας από τους 12 νικητές του φετινού Ευρωπαϊκού Βραβείου Λογοτεχνίας, για το βιβλίο του «Το Ημερολόγιο μιας Απιστίας».

Το βραβείο λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στρέφει το διεθνές ενδιαφέρον σε αξιόλογους νέους ή πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς, οι οποίοι διαφορετικά δεν θα μπορούσαν πιθανώς να αποκτήσουν την αναγνώριση που τους αξίζει εκτός της χώρας τους.

Κάθε νικητής παίρνει χρηματικό βραβείο ύψους 5.000 ευρώ. Εκτός αυτού, οι εκδότες τους ενθαρρύνονται να υποβάλουν αίτηση για χρηματοδότηση από την ΕΕ της μετάφρασης των βραβευθέντων βιβλίων σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Το βραβείο λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUPL) είναι ανοιχτό για τις 37 χώρες που συμμετέχουν στο τρέχον πρόγραμμα «Πολιτισμός» της ΕΕ. Κάθε χρόνο εθνικές κριτικές επιτροπές από το ένα τρίτο των χωρών ανακηρύσσουν τους νικητές, έτσι ώστε όλες οι χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα να εκπροσωπούνται σε βάθος χρόνου τριετίας

Δεν είναι  συνηθισμένο γεγονός ένας Κύπριος λογοτέχνης να βραβεύεται με ξένο βραβείο και δη τέτοιου μεγέθους. Το γεγονός δείχνει ίσως ότι η νέα γενιά των Κυπρίων λογοτεχνών αν μη τι άλλο έχει κάτι να πει και σε αρκετές περιπτώσεις, με τρόπο πιο ανανεωμένο και διεισδυτικό απ’ ότι οι προηγούμενες γενιές, φωτίζει ίσως την ανάγκη η νέα αυτή λογοτεχνία  να προσεχθεί.

Τι είναι όμως ένα βραβείο για ένα λογοτέχνη; Πώς επιδρά στις μοναχικές αναζητήσεις του; Σε ποιο βαθμό αναστέλλει διαδικασίες αυτοαμφισβήτησης του; Πόσο μια απώλεια που δεν βίωσε μπορεί να καθορίσει σε βαθμό σημαντικό τις οπτικές της γραφής αλλά και της σκέψης του;

Σε αυτές και άλλες ερωτήσεις απαντά στη συνέντευξη που ακολουθεί ο Αιμίλιος Σολωμού. Εξηγεί επίσης γιατί για κείνον, η ασχήμια της ζωής αποτελεί πλουσιότερη πηγή άντλησης ιδεών και ερεθισμάτων, από τη χαρά τη χαρά της ζωής, ενώ περιγράφει με ποιόν τρόπο βίωσε την αποκαρδιωτική δοκιμασία της εκδοτικής απόρριψης, μια δοκιμασία μέσα από την οποία πολλοί λογοτέχνες περνούν στα αρχικά στάδια των προσπαθειών τους, μέχρι να καταξιωθούν.

Ερ. Ποιά κινητήριος δύναμη σ’ έριξε και σε κράτησε στη λογοτεχνία;

Απ. Νομίζω πως αυτό έχει να κάνει με παράγοντες που είναι ανεξάρτητοι με τη θέλησή μου. Όπως συμβαίνει στις πλείστες των περιπτώσεων. Το γεγονός ότι μετά το θάνατο του αδελφού μου από κεραυνό, δύο χρόνια αργότερα, ήρθα εγώ για να πάρω τη θέση του, νομίζω επηρέασε την ψυχοσύνθεσή μου και τον τρόπο που αντιλαμβανόμουν τον κόσμο. Θυμάμαι πως ένιωθα ενοχές και τύψεις για χρόνια και έλεγα πως όταν μεγαλώσω, θα γράψω ένα βιβλίο για τον αδελφό μου (Ώσπερ στρουθίον, τάχος επέτασας). Έπειτα, στο Δημοτικό, όταν διάβασα το πρώτο μου μυθιστόρημα, το Μπεν Χουρ, μέσα σε μια μέρα, ένιωσα πως μου αποκαλύφθηκε ένας νέος συναρπαστικός κόσμος. Αλλά, και η μητέρα μου με επηρέασε πολύ. Όταν ερχόταν στη Λευκωσία, επιστρέφοντας στο χωριό, μού έφερνε πάντα σαν ήμουν παιδί, κλασικά παραμύθια και βιβλία. Παρόλο που πήγε μέχρι την τρίτη τάξη του Δημοτικού, τα βράδια μετά την κουραστική της δουλειά στα χωράφια, καθόταν στην πολυθρόνα, έχοντας πάντα ένα βιβλίο στο χέρι. Μαρτυρολόγια, αγιολόγια, την Οδύσσεια του Ομήρου. Γνωρίζει και απαγγέλλει από μνήμης μακροσκελή δημοτικά τραγούδια, όπως Του Νεκρού Αδελφού, και ξέρει καλά την Οδύσσεια και τις ιστορίες της Βίβλου. Τελευταία, βρήκε πεταμένο στην κοίτη ενός ποταμού στο χωριό το σχολικό βιβλίο της Οδύσσειας. Ήταν σχεδόν ανέγγιχτο και δεν μπορούσε να κατανοήσει πώς μπορεί κάποιος να πετά ένα βιβλίο. Το έχει στο σπίτι και το διαβάζει, αυτή ογδόντα χρονών, μια απλή γυναίκα, ένας άνθρωπος του λαού. Αν αυτοί που έχουν αξιώματα και μας κυβερνούν είχαν την ίδια ευαισθησία για το βιβλίο και τον πολιτισμό, δεν θα φτάναμε στη σημερινή κατάσταση (κυπριακό, οικονομία, ηθική κατάπτωση).

Ερ. Ανήκεις στο «είδος» εκείνο του λογοτέχνη που επιστρέφει στα γραπτά του και λέει αυτό θα μπορούσα να το γράψω καλύτερα ή θεωρείς πως έγραψες ακριβώς εκείνο που πρέπει;

Απ. Ένα βιβλίο, όταν φύγει από τα χέρια του συγγραφέα του, αρχίζει το δικό του ταξίδι. Συνεπώς δεν υπάρχει λόγος να γυρίζει κανείς σ’ αυτό και ν’ αλλάζει πράγματα. Ωστόσο, νομίζω πως όλοι ή οι περισσότεροι κατά καιρούς συλλαμβάνουν τον εαυτό τους να βλέπει με κριτική ματιά τα προηγούμενα γραπτά τους. Αυτό συμβαίνει μετά από κάποια χρονική απόσταση από την έκδοση ενός βιβλίου. Σε κάποιο βαθμό είναι υγιές και συμβάλλει στην αυτοβελτίωση ενός συγγραφέα. Σε κάθε βιβλίο μόλις τελειώσει, έχω την αίσθηση ότι πήγε καλά, ότι πράγματι έγραψα αυτό που είχα στο μυαλό μου. Αν και αμφιβολίες πάντα υπάρχουν για το τελικό αποτέλεσμα. Όσο περνά όμως ο καιρός, όταν πια είμαι πιο αποστασιοποιημένος και δεν τελώ υπό την επήρεια των χαρακτήρων και της πλοκής, όλης αυτής της μαγείας και της μέθης (πιστεύω ότι όσο ο συγγραφέας γράφει ένα μυθιστόρημα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της αφήγησης, με την έννοια ότι είναι ένα πρόσωπο που συγχρωτίζεται και συνυπάρχει με τους ήρωες του, είναι ένας από αυτούς), τότε οι αδυναμίες αρχίζουν να προβάλλουν μέσα από την ομίχλη. Αδυναμίες στην πλοκή, το ύφος, τις τεχνικές αφήγησης.

Ερ. Τι σημαίνει για σένα το βραβείο που πήρες; Τι σημαίνουν τα βραβεία για τους λογοτέχνες;

Απ. Είναι τιμή και ενθάρρυνση να συνεχίσω, και κυρίως να μην απογοητεύσω όσους πίστεψαν στο βιβλίο μου και να μην απογοητεύσω στο τέλος και τον εαυτό μου. Η ουσία του συγκεκριμένου βραβείου είναι η ευκαιρία που δίνεται στο βιβλίο να μεταφραστεί σε βασικές γλώσσες της Ευρώπης, αφού αυτό προβλέπει το πρόγραμμα, και έτσι να συνεχίσει το ταξίδι του, να φτάσει στα χέρια και άλλων αναγνωστών.

Πέραν τούτου, τα βραβεία για έναν λογοτέχνη δεν θα πρέπει να σημαίνουν και πολλά. Ένα βιβλίο και ο συγγραφέας του δεν καταξιώνονται με ένα βραβείο όσο σημαντικό κι αν είναι αυτό. Και το αντίθετο. Ένας συγγραφέας και ένα βιβλίο δεν απαξιώνονται, επειδή δεν βραβεύτηκαν. Σκεφτείτε πόσοι συγγραφείς βραβεύτηκαν και εξαφανίστηκαν, ακόμα και νομπελίστες, και πόσοι δεν βραβεύτηκαν και το έργο τους άντεξε. Ένα παράδειγμα είναι ο ποιητής Θεοδόσης Πιερίδης, ο οποίος δεν τιμήθηκε, ας πούμε με ένα κρατικό βραβείο.

Πάντως, γενικά ένα βραβείο πάντα αποτελεί μια ευκαιρία για να γίνει συζήτηση γύρω από το βιβλίο. Και στην Κύπρο ιδιαίτερα το έχει ανάγκη.

Ερ. Αισθάνθηκες ποτέ ότι δεν ξέρεις για ποιον γράφεις; Πέρασες από την κάμινο της αυτοαμφισβήτησης; Και αν ναι, πώς εξήλθες;

Απ. Πάντα γράφω πρώτα πρώτα για τον εαυτό μου. Δεν έχω καθόλου την έγνοια μου στο μελλοντικό αναγνώστη. Και όταν αρχίζω ένα μυθιστόρημα, έχω σχεδόν όλη την εικόνα του στο μυαλό μου. Χωρισμένα κεφάλαια, χαρακτήρες. Για να μην πελαγώσω σ’ έναν ωκεανό από πρόσωπα και γεγονότα. Βέβαια, πολλά αλλάζουν στην πορεία. Με συναρπάζει η διαδικασία της συγγραφής ενός μυθιστορήματος. Παρασύρομαι, ζω τα γεγονότα του βιβλίου τόσο έντονα σαν να μην πρόκειται για τη φαντασία αλλά για την πραγματικότητα. Δεν ξέρω πόσο καλό είναι αυτό. Αλλά στο τέλος τέλος καταντά και ένας από τους σκοπούς της συγγραφής, να ζήσω εγώ όλη αυτή την περιπέτεια.

Οι αμφιβολίες και η αυτοαμφισβήτηση πάντα θα υπάρχουν, αλλά ξεπερνιούνται με την επιμονή και την αφοσίωση σ’ αυτό που κάνεις. Ακόμα και οι μεγάλοι συγγραφείς, τα ιερά τέρατα της λογοτεχνίας, δε νομίζω να μην είχαν αμφιβολίες για το έργο τους. Κυρίως στη δική μου περίπτωση η αυτοαμφισβήτηση ήταν εντονότερη την εποχή που πρωτοξεκίνησα να στέλνω χειρόγραφά μου σε εκδοτικούς οίκους. Αυτή η αμφισβήτηση που εισέπραττα, οι απορρίψεις, ενίσχυσε και την αυτοαμφισβήτησή  μου. Όταν άρχισα να παίρνω τις αρνητικές απαντήσεις, ερχόταν η καταστροφή. Σιγά σιγά το ξεπέρασα. Έπαιρνα θάρρος από τις περιπέτειες χειρογράφων μεγάλων συγγραφέων που παρά τις απορρίψεις, τελικά εκδίδονταν σε βιβλίο και γίνονταν σπουδαίες επιτυχίες. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το υπέροχο βιβλίο του Ρίτσαρτ Μπαχ Ο Γλάρος Ιωνάθαν Λίβινγκστον, το οποίο απορρίφθηκε από σαράντα εκδοτικούς οίκους μέχρι να εκδοθεί. Στην αρχή ήμουν πολύ ανυπόμονος. Αλλά στη συνέχεια διασκέδαζα και γελούσα με τις ειδοποιήσεις των εκδοτικών οίκων που μου ζητούσαν να περάσω από τα γραφεία τους, να παραλάβω το χειρόγραφο, γιατί θα το έστελλαν για πολτοποίηση. Τελικά οι απορρίψεις νομίζω μου έκαναν καλό. Γιατί πάλευα να βελτιώσω τη γραφή μου. Και στο τέλος τέλος, ευτυχώς που δεν αποδέχονταν προς έκδοση εκείνα τα πρωτόλεια κείμενά μου.

Ερ. Πόσος Αιμίλιος Σολωμού υπάρχει στα μυθιστορήματά του; Ποια η αναλογία πραγματικών βιωμάτων και μυθιστορίας;

Απ. Στα δύο τελευταία μυθιστορήματα (Ένα τσεκούρι στα χέρια σου, Ημερολόγιο μιας απιστίας) δεν έχουν περάσει παρά ελάχιστα αυτοβιογραφικά στοιχεία. Κυρίως εικόνες και λίγα γεγονότα που παρακολούθησα ως αυτόπτης μάρτυρας να συμβαίνουν από μακριά. Στα δύο πρώτα όμως (Το σκιάχτρο, Ώσπερ στρουθίον, τάχος επέτασας) και κυρίως στο Ώσπερ στρουθίον, τα αυτοαναφορικά στοιχεία είναι διάχυτα σε όλο το μυθιστόρημα. Η αφήγηση είναι σε πρώτο πρόσωπο. Αφηγητής είναι ο αδελφός μου και αναφέρεται στα όσα έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του. Στην πραγματικότητα όσα αφηγείται, σ’ ένα μεγάλο βαθμό, είναι όσα έζησα εγώ στην παιδική μου ηλικία. Τα γεγονότα και τα πρόσωπα είναι κατά 90 % απολύτως πραγματικά και υπαρκτά. Επομένως, πρόκειται για μια πραγματική ιστορία, προσαρμοσμένη και παραλλαγμένη ελάχιστα στις ανάγκες ενός μυθιστορήματος.

Ερ. Ποιές συγγενικές αρχές διακρίνεις στο έργο σου με το έργο άλλων συγγραφέων, ξένων και Κύπριων; Υπάρχει κάποιος για σένα που αποτελεί σημαντικό σημείο αναφοράς;

Απ. Δεν ξέρω, αλλά μπορώ να αναφέρω παρατηρήσεις αναγνωστών που βρίσκουν αντιστοιχίες με άλλους συγγραφείς, οι οποίοι ομολογώ είναι από τους αγαπημένους μου και ίσως με επηρέασαν. Στο Ώσπερ στρουθίον βρήκαν συγγένειες με τον Παπαδιαμάντη, ίσως γιατί η υπόθεση θυμίζει ηθογραφία και παραπέμπει σε μιαν άλλη εποχή. Στο Ένα τσεκούρι στα χέρια σου πολλοί βρήκαν είδαν επηρεασμούς από τον Ντοστογιέφσκι. Και είναι αλήθεια πως στο βιβλίο υπάρχουν αναφορές στον Ντοστογιέφσκι. Ορισμένοι άλλοι από τους συγγραφείς που αγαπώ και διαβάζω είναι ο Ζ. Σαραμάγκου, ο Γκ. Μαρκές, ο Μ. Προυστ και ο Φ. Ροθ.

Ερ. Η πιο δυνατή πηγή άντλησης για σένα; Η ομορφιά ή η ασκήμια της ζωής;

Απ. Ανεπιφύλακτα η ασκήμια της ζωής. Είναι ωραίο να υμνείς τη χαρά, αλλά θα το κάνεις ίσως μια φορά και τέλος. Εκτός κι αν μιλάμε για την ομορφιά του έρωτα. Όλα τα μεγάλα έργα γράφτηκαν για τον πόνο, το θάνατο, τον ανέφικτο έρωτα, την καταστροφή, την ουτοπία, τα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα που βασανίζουν τον άνθρωπο. Πολλές φορές και η ομορφιά, όταν τείνει προς την ασχήμια (Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι του Όσκαρ Ουάιλντ). Ωστόσο, όταν πραγματεύεσαι τα μεγάλα ζητήματα, αναπόφευκτα αυτό γίνεται υπό την οπτική  μιας υποβόσκουσας αντίστιξης: καλό-κακό, ομορφιά-ασχήμια, ζωή-θάνατος. Η ασκήμια σ’ αυτή την περίπτωση έχει και λίγη ομορφιά. Η ερώτηση μού θυμίζει τα «δίδυμα» βιβλία του Ουμπέρτο Έκο Ιστορία της Ομορφιάς και Ιστορία της ασχήμιας. Είχε προηγηθεί η μετάφραση και η έκδοση στα ελληνικά της Ιστορίας της Ομορφιάς. Έσπευσα αμέσως να αγοράσω το καταπληκτικό Ιστορία της ασχήμιας. Την Ιστορία της Ομορφιάς δεν τη διάβασα.

Ερ. Πολεμάς να κρατήσεις τα φύλλα σου ή να τα πολλαπλασιάσεις; Ο λογοτέχνης είναι σε φάση άμυνας ή επιθετικής δημιουργίας;

Απ. Νομίζω πως αγωνίζομαι και εγώ όπως είπε κάποτε ο Άλμπερτ Καμύ να ανασηκώσω κάπως τις πλάτες μου. Ο λογοτέχνης είναι μέρος της κοινωνίας. Και ταυτόχρονα έχει κάποια διαφορετική, ιδιότυπη ιδιοσυγκρασία. Κι αυτό του επιτρέπει να παρατηρεί και να καταγράφει. Γίνεται η φωνή του μέσου ανθρώπου, η συνείδησή του ή έτσι θα έπρεπε. Πότε αμυνόμενος απέναντι στους πάντες και τα πάντα, πότε επιτιθέμενος με το έργο του απέναντι στους πάντες και τα πάντα.

Ερ. Η περιβάλλουσα θλιβερή κοινωνική κατάσταση πόσο επηρεάζει το έργο σου;

Απ. Συχνά, καθημερινά με εξοργίζει και με στεναχωρεί, όπως όλους. Κυρίως η υποκρισία του πολιτικού και οικονομικού συστήματος. Και ιδιαίτερα όσων υπηρετούν και εξυπηρετούν ποικίλα συμφέροντα, αλλά εμφανίζονται ως αδιάφθοροι χωρίς ίχνος ντροπής για τον ύποπτο και βρόμικο ρόλο τους. Θα τους έχετε δει. Παρελαύνουν καθημερινά στα Μ.Μ.Ε. Από την άλλη, είναι ο απλός κόσμος στον οποίο ασκείται η μεγάλη πίεση από πάνω προς τα κάτω και υποφέρει. Όλα αυτά είναι τροφή για σκέψη και προβληματισμό. Διαβάζω και προσπαθώ να καταλάβω πώς φτάσαμε ως εδώ και στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Και σκέφτομαι ποια είναι η θέση του πολιτισμού μέσα σε όλα αυτά. Και ποιος είναι ο ρόλος του. Αυτή η κατάσταση προσφέρει βέβαια πολλές ευκαιρίες για δημιουργία. Πάντως, κρατώ σημειώσεις. Ίσως χρειαστούν σε ένα νέο μυθιστόρημα.

Ερ. Θα σε ρωτούσα πώς κρίνεις την κρατική στήριξη στον πολιτισμό, αλλά μήπως είναι πια μια ανώφελη ερώτηση;

Απ. Η απάντηση είναι αναμενόμενη, δεν θα μπορούσε να ήταν διαφορετική. Η στήριξη δεν ήταν αυτή που θα έπρεπε ακόμα και στις καλές εποχές, της οικονομικής ευημερίας, πόσo μάλλον τώρα μέσα στην κρίση. Δυστυχώς, ο πολιτισμός ήταν το πρώτο θύμα των μέτρων και των περικοπών. Αλλά γιατί; Για να δοθούν αυτά τα λεφτά σε άπορους, σε ανθρώπους που είχαν πραγματικά ανάγκη; Δόθηκαν για να στηριχτούν οι τράπεζες. Δυστυχώς, η πολιτική των εκάστοτε κυβερνήσεων για τον πολιτισμό ήταν πάντοτε μικρόψυχη και κοντόφθαλμη. Η οικονομική στήριξη στον πολιτισμό ήταν για τους τεχνοκράτες χαμένα λεφτά, χαμένη υπόθεση. Κι όμως, ακόμα και στην Ελλάδα της βαθιάς οικονομικής κρίσης, ο πολιτισμός είναι η πρώτη βιομηχανία της χώρας με την έννοια ότι από αυτήν ζουν και εργοδοτούνται εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι από τους τομείς του θεάτρου, του βιβλίου, του κινηματογράφου, της μουσικής. Η λύση επομένως, θα ήταν η ενίσχυση του πολιτισμού και όχι η αποδυνάμωσή του. Γιατί κάποια στιγμή θα μετανιώσουμε γι’ αυτή τη στάση μας και θα το πληρώσουμε. Ήδη το πληρώνουμε. Η αντιμετώπιση της ηθικής παραλυσίας και του αμοραλισμού, του βαθύτερου αιτίου που οδήγησε στη σημερινή κρίση, μόνο με τον πολιτισμό και την παιδεία μπορεί να αντιμετωπιστεί. Η οικονομική ανάκαμψη θα έρθει, η ηθική όμως; Και εν τέλει δεν πιστεύω ότι είναι τόσο θέμα χρημάτων όσο θέμα οραμάτων. Και όραμα για τον πολιτισμό δεν είχε δυστυχώς καμιά κυβέρνηση.

(ΚΥΠΕ/ΓΧΡ/ΜΜ)

To μυθιστόρημα "Ώσπερ στρουθίον, τάχος επέτασας" μεταφράστηκε στα βουλγάρικα και κυκλοφόρησε το καλοκαίρι στη Βουλγαρία από τον εκδοτικό οίκο ΠΛΑΜΑΚ.

"Ημερολόγιο μιας απιστίας": συνέντεuξη στην Ευδοξία Μπινοπούλου-www.diastixo.gr

Δευτέρα, 22 Απρίλιος 2013 18:16

ΕΛΛΗΝΕΣ

συνέντευξη στην Ευδοξία Μπινοπούλου Ο Αιμίλιος Σολωμού, γεννημένος το 1971 στην Κύπρο, έχει εκδώσει ως σήμερα διηγήματα, τα οποία έχουν δημοσιευτεί σε φιλολογικά περιοδικά και έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά και τα βουλγαρικά, καθώς και τέσσερα πεζογραφήματα. Εξ αυτών το Ένα τσεκούρι στα χέρια σου (εκδόσεις Άνευ, 2007) τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος της Κύπρου. Στην Κύπρο, όπου ζει και εργάζεται σήμερα, υπηρετεί τη μέση εκπαίδευση, ενώ έχει εργαστεί και ως δημοσιογράφος. Οι βασικές σπουδές του, ωστόσο, και το μεράκι του, θα πρόσθετε κανείς, είναι η αρχαιολογία και κυρίως η Ιστορία. Η αρχαιολογία βρίσκεται στον πυρήνα του πιο πρόσφατου μυθιστορήματός του, με τίτλο Ημερολόγιο μιας απιστίας, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ψυχογιός Ο Γιώργος Δουκαρέλης, ο ήρωας του μυθιστορήματος και αρχαιολόγος, βρίσκεται να ανασκάπτει τη δική του ζωή, ξεθάβοντας αναμνήσεις που αναπαύονταν κάτω από την κυκλαδίτικη άμμο. Τι τον ωθεί να ξεκινήσει αυτή τη διαδικασία; Ο Δουκαρέλης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, επιστρέφει στις Μικρές Κυκλάδες είκοσι χρόνια μετά την ανασκαφή που άλλαξε άρδην την επαγγελματική και προσωπική του ζωή. Στο Κουφονήσι βρήκε το προϊστορικό λείψανο μιας νεαρής γυναίκας, της Κασσιόπης, εγκύου και μάλλον δολοφονημένης. Στη διάρκεια της ανασκαφής απατά τη σύζυγό του με μια φοιτήτριά του, την Αντιγόνη. Από τότε καθηγητής και φοιτήτρια θα σμίξουν. Μέχρι που η Αντιγόνη, χρόνια αργότερα, αιφνίδια και ανεξήγητα, εξαφανίζεται από τη ζωή του. Τότε ο Δουκαρέλης αποφασίζει να επιστρέψει στο Κουφονήσι όχι για να βρει απαντήσεις για την εξαφάνιση, αλλά για να ενώσει ξανά τα νήματα που συνδέουν το πρόσφατο παρελθόν με το παρόν του, και έτσι να τα συμφιλιώσει. Καταφεύγει λοιπόν σ’ αυτό που ξέρει να κάνει καλά: στην ανασκαφή. Αυτή τη φορά ανασκάπτει τη δική του ζωή, σε μια ενδοσκόπηση που σκοπό έχει να επανατοποθετήσει τον εαυτό του μέσα στον κόσμο γύρω του. Επιχειρεί να αρπαχτεί από κάποιες σταθερές, στο παρελθόν του: την ανασκαφή στο Κουφονήσι, την Κασσιόπη, τη γνωριμία του με την Αντιγόνη, την κόρη του, τον κόσμο του νησιού, την απιστία και το χωρισμό, όσα τον στοιχειώνουν. Μόνο που αυτή η προσπάθεια είναι πιο δύσκολη και πιο επίπονη από μια πραγματική ανασκαφή. Τα ανασκαπτικά εργαλεία λειτουργούν όπως ακριβώς το νυστέρι στο χέρι ενός χειρουργού. Το παρελθόν καμιά φορά είναι, αν όχι επώδυνο, τουλάχιστον βασανιστικό. Αναφέρεται στο βιβλίο πως ορισμένοι πολιτισμοί, όπως οι Αβορίγινες και οι Μαορί, θεωρούν ιεροσυλία να ξεθάβονται τα παλιά από εκεί όπου βρίσκονται. Το παρελθόν, πιστεύουν, πρέπει να μένει θαμμένο, κι οι αναμνήσεις να περνούν από γενιά σε γενιά. Είναι η αρχαιολογία, το σκάλισμα του παρελθόντος, στην ουσία μια καταστροφή; Ναι, είναι στην ουσία μια καταστροφή. Γιατί όσα ο χρόνος έκρυψε καλά στα έγκατα της γης και στη λήθη, τώρα ανασύρονται στην επιφάνεια, πολλά διαλύονται στην έκθεσή τους στις ατμοσφαιρικές συνθήκες. Ο ίδιος ο Δουκαρέλης έπειτα από μιας ημέρας δουλειά στην ανασκαφή χαρακτηρίζει αυτό το έργο «έγκλημα» και απαντώντας στους φοιτητές του εξηγεί πως «στην ουσία καταστρέφουμε ό,τι απέμεινε όρθιο, τις αποδείξεις αυτής της προηγούμενης ζωής, και ό,τι κι αν καταγράψουμε στην περιγραφή μας, θα είναι αυτά που θεωρήσαμε εμείς σημαντικά». Κάνει λόγο, μάλιστα, για την ηθική της αρχαιολογίας. Ωστόσο, αλλού εξηγεί και παραδέχεται πως συχνά τα ευρήματα είναι λιγότερο σημαντικά από τη νέα γνώση και τα καινούργια ερωτήματα που διατυπώνονται, εννοώντας πως η καταστροφή αυτή είναι αναγκαίο κακό. Από την άλλη, η καταστροφική ανασκαφή συντηρεί τη μνήμη, υπηρετεί την αλήθεια και δίνει νόημα στο παρελθόν. Γι’ αυτό η σύγχρονη τάση που επικρατεί στην αρχαιολογία είναι να μην ανασκάπτεται όλος ο αρχαιολογικός χώρος. Ένα μέρος θα αφεθεί για τις μελλοντικές γενιές και τη μελλοντική αρχαιολογία με νέες τεχνικές και μεθόδους και μια νέα οπτική, για να επαναδιατυπωθεί η αλήθεια. Η Κασσιόπη, ίσως η πιο σαγηνευτική ηρωίδα του βιβλίου, δίνει στο μυθιστόρημα κάτι από το συναρπαστικό σύμπαν της αρχαιολογίας, το μυστήριο ενός αστυνομικού γρίφου και το άγγιγμα της διαχρονικής γυναικείας ευαισθησίας. Πόσο μπορεί να διαφέρει η προϊστορική γυναίκα από τη σημερινή Κυκλαδίτισσα; Κατά τη γνώμη μου, καθόλου. Έχουν τις ίδιες αγωνίες, τις ίδιες ευαισθησίες, τις ίδιες ανάγκες, αναζητούν την τρυφερότητα σ’ ένα τραχύ περιβάλλον, ζουν λίγο πολύ στον ίδιο απαράλλαχτο κόσμο: άγονη γη, βράχια, θάλασσα. Τουλάχιστον στα νησιά που δεν έχουν τουριστικοποιηθεί τόσο πολύ. Ακριβώς αυτή είναι και η ουσία της παρουσίας της Κασσιόπης στο μυθιστόρημα, αλλά και άλλων προσώπων των προϊστορικών Κυκλάδων που αντιπαραβάλλονται με τους σύγχρονους νησιώτες. Ακόμα και τα εξωτερικά χαρακτηριστικά, ο δωρικός τους χαρακτήρας. Και οι θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Τότε, η Μεγάλη Θεά, έπειτα η Αφροδίτη, σήμερα η Παναγία. Παρόλο που δεν είναι πολύ εμφανές στο βιβλίο, η Κασσιόπη πεθαίνει προδομένη από το σύντροφό της. Τη δολοφονεί. Είναι μια άλλου είδους προδοσία, απιστία, όπως αυτή που συντελείται στη διάρκεια της ανασκαφής και της ανεύρεσης της Κασσιόπης, από τον Δουκαρέλη και την Αντιγόνη. Επομένως, ακόμα και η βασική παράμετρος που διατρέχει το βιβλίο, τουλάχιστον αυτό που δίνει την αφορμή να αναπτυχθεί η ιστορία, η ερωτική απιστία, συνδέει δύο κόσμους πολύ απομακρυσμένους χρονικά μεταξύ τους, αλλά και τόσο όμοιους όσον αφορά το αναλλοίωτο της ανθρώπινης φύσης. Η Κασσιόπη μού έδωσε την ευκαιρία, ως προϊστορική παρουσία, ανασυρμένη από τα βάθη της Ιστορίας ή της μυθολογίας, να περάσω στο βιβλίο το γοητευτικό μυστήριο του κυκλαδικού πολιτισμού, της αρχαιολογίας, και εντέλει το μυστήριο του διαχρονικού ανθρώπινου χαρακτήρα. Παρ’ όλη την ενοχή για την απιστία, μετανιώνει στην ουσία ο ήρωας; Υπάρχει χώρος για μεταμέλεια στις επιλογές που κάνουμε; Όχι, ο Δουκαρέλης δε μετανιώνει. Παρά τις ενοχές. Τη γυναίκα του την αγαπούσε, αν και ο πρώτος αυτός νεανικός έρωτας είχε πια φθαρεί. Πονά για όσα έζησε μαζί της και δε θέλει να τα χάσει, ανασύρει από τη μνήμη τις καλές αναμνήσεις σαν την ελεγεία ενός χαμένου έρωτα. Ώσπου η ζωή θα πάρει το δρόμο της, θα τον αναγκάσει να προχωρήσει. Η Αντιγόνη –η οποία έχει σχεδόν τα μισά του χρόνια– είναι αυτή που θα τον σύρει έξω από την τετριμμένη, συμβατική ζωή του. Μαζί της θα μάθει να ζει με ένταση. Θα πιει, αυτός που δεν έπινε ποτέ· θα συναναστραφεί με νέους του περιθωρίου· θα ακολουθήσει μια εντελώς διαφορετική πορεία. Και φαίνεται μάλιστα ικανοποιημένος με αυτή τη ζωή. Γενικά, νομίζω πως δεν υπάρχει χώρος και λόγος για μεταμέλεια για τις επιλογές μας. Η αναψηλάφηση του παρελθόντος γίνεται περισσότερο από εσωτερική ανάγκη να βρούμε τι πήγε λάθος, για μην επαναληφθεί. Άλλωστε, αυτά τα λάθη είναι που μας κάνουν πιο σοφούς (αν μας κάνουν) και τρέφουν, ως σημεία αναφοράς, τη μετέπειτα ζωή και τον συναισθηματικό μας κόσμο. Από την ανασκαφή της αλήθειας, τη δημοσιογραφία, στην έρευνα του παρελθόντος, την αρχαιολογία, και κατόπιν στην εκπαίδευση και τη συγγραφή. Τι σε εκφράζει πιο πολύ; Τι προκλήσεις έχει το καθένα; Νομίζω πως όλα είναι ενταγμένα στην καθημερινότητά μου. Παρακολουθώ την τρέχουσα ειδησεογραφία με το μάτι ενός υποψιασμένου δημοσιογράφου. Η δημοσιογραφία με βοήθησε πολύ και στη συγγραφή. Εργάστηκα σε πρωινή εφημερίδα και οι καθημερινές ιστορίες εν είδει ρεπορτάζ που δημοσίευα προσομοίαζαν με διηγήματα. Στη δημοσιογραφική γλώσσα έμαθα ακόμα να είμαι ακριβής στο λόγο μου και να μην πλατειάζω, για να είμαι κατανοητός και καίριος. Ήταν ένα πραγματικό σχολείο. Η αρχαιολογία και η Ιστορία, ιδιαίτερα η δεύτερη, είναι οι αδυναμίες μου. Μου αρέσει υπερβολικά η Ιστορία, ιδιαίτερα όσα βρίσκονται πίσω από την επίσημη Ιστορία και αναδεικνύουν την ατμόσφαιρα της εποχής ή η μεμονωμένη περίπτωση ενός ατόμου που έζησε στην αντίθετη φορά της κρατούσας κατάστασης. Η αρχαιολογία μού ασκεί μια ιδιαίτερη γοητεία. Είμαι, ας πούμε, κάπως ερασιτέχνης αρχαιολόγος, χωρίς να έχω ανασκάψει κάποια τοποθεσία. Έχω εντοπίσει ορισμένους αρχαιολογικούς χώρους στο χωριό μου (Ποτάμι Λευκωσίας) και αλλού κι έχω υποδείξει τις θέσεις αυτές, που δεν ήταν καταγραμμένες, στο Τμήμα Αρχαιοτήτων. Σε μια περίπτωση το Τμήμα έχει προχωρήσει σε ανασκαφή. Είναι ένα πολύ περίεργο συναίσθημα να εντοπίζει κανείς, να φέρνει στο φως για πρώτη φορά και να παίρνει στα χέρια του αντικείμενα που φτιάχτηκαν πριν από χιλιάδες χρόνια. Είναι παρόμοιο συναίσθημα μ’ αυτό που αισθάνεται ο ορειβάτης, όπως το αναφέρει ο Ρ. Μούζιλ στον Άνθρωπο χωρίς ιδιότητες, ότι δηλαδή «το κορυφαίο συναίσθημα του ορειβάτη όταν πατά μια βουνοκορφή είναι ανώτερο όλων των εξάρσεων της τέχνης, φιλοσοφίας και θρησκείας». Την εκπαίδευση την αγάπησα στην πορεία. Βρέθηκα σε δίλημμα, όταν μου ανακοινώθηκε ο διορισμός μου στη δημόσια εκπαίδευση. Έπρεπε να επιλέξω. Βρισκόμουν στην Αθήνα, έκανα διάφορα επαγγέλματα, ψάχνοντας κυρίως κάποια ευκαιρία για θέση επιμελητή εκδόσεων (!) σε εκδοτικούς οίκους. Μετά τις άκαρπες προσπάθειες, η πιο πιθανή κατάληξη ήταν η επιστροφή μου στη δημοσιογραφία, την οποία εγκατέλειψα για να σπουδάσω Ιστορία και Αρχαιολογία. Τελικά επέλεξα την εκπαίδευση. Ανάμεσα σ’ όλες αυτές τις «αδυναμίες» μου, είναι, νομίζω, η πιο απαιτητική. Πέρα από τον κόπο, οι απαιτήσεις είναι καθημερινές και εντατικές. Κάθε παιδί είναι μια διαφορετική προσωπικότητα, με διαφορετική ψυχοσύνθεση. Πρέπει να βρίσκει κανείς λύσεις ανά πάσα στιγμή, διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης. Δεν πετυχαίνεις πάντα, προβληματίζεσαι, αναγνωρίζεις τα λάθη που διέπραξες, προσπαθείς την επόμενη φορά να είσαι καλύτερος, είναι μια καθημερινή δοκιμασία. Να μια μεγάλη πρόκληση για ένα συγγραφέα. Να προσπαθεί κάθε φορά να κατανοήσει ή και να υποδυθεί διαφορετικούς ρόλους, να δοκιμάζεται συναισθηματικά συνεχώς. Η συγγραφή (και το διάβασμα) είναι η πιο μεγάλη από τις «αδυναμίες» μου. Θεωρώ πια ότι είναι ταυτόσημη με την ύπαρξή μου, είναι υπαρξιακή ανάγκη. Όλα τα άλλα, δημοσιογραφία, Ιστορία και αρχαιολογία κι εκπαίδευση, εμπεριέχονται σ’ αυτήν. Τα γραπτά σου έχουν τιμηθεί με Κρατικό Βραβείο και έχουν μεταφραστεί και στο εξωτερικό. Πώς αντιμετωπίζονται από το περιβάλλον της εκπαίδευσης και πώς εκλαμβάνεται η παράλληλη ιδιότητα του συγγραφέα σε έναν εκπαιδευτικό; Στο σχολείο δούλεψα μερικές χρονιές, στον ελεύθερο χρόνο μου, με παιδιά που έχουν έφεση στο γράψιμο και τους αρέσει το διάβασμα. Δημιουργήσαμε ομάδες λογοτεχνικών αναγνώσεων, γράψαμε κείμενα, οργανώσαμε εκδηλώσεις, δημοσιεύσαμε σε λογοτεχνικά περιοδικά. Ήταν μια πολύ ωραία εμπειρία. Και το δέσιμο με τα παιδιά αυτά κρατάει ακόμη, γιατί μοιραζόμαστε την αγάπη μας για το βιβλίο. Οι βραβεύσεις και οι μεταφράσεις ή η ιδιότητα του συγγραφέα, ευτυχώς, δεν αποτελούν όχημα για ευνοϊκή μεταχείριση ή διάκριση για έναν εκπαιδευτικό. Αυτό θα ήταν άδικο για τους υπόλοιπους. Συνήθως, στο σχολείο περνά κανείς απαρατήρητος, όταν δε βρίσκεται στην επικαιρότητα λόγω της έκδοσης κάποιου βιβλίου. Πολλές φορές μού έχουν ζητήσει να παρουσιάσω στα σχολεία όπου υπηρέτησα τη δουλειά μου, αλλά αρνήθηκα. Ένιωθα άσχημα, αλλά έτσι αισθανόμουν πως έπρεπε να κάνω. Το σχολείο δεν είναι χώρος για προβολή. Και ιδιαίτερα απέναντι σε μαθητές. Αυτό που αναρωτιούνται πολλοί είναι πώς βρίσκει χρόνο ένας εκπαιδευτικός να γράφει, δεδομένου του όγκου της δουλειάς του (προετοιμασία, διορθώματα, διάφορες ευθύνες). Τελικά, το προτέρημα ενός εκπαιδευτικού που διαβάζει πολύ και γράφει είναι η ιδιαίτερη ευαισθησία του στη διδασκαλία της λογοτεχνίας. Και μια ερώτηση επικαιρότητας, που δε θα μπορούσε να λείπει στην παρούσα συγκυρία: Πώς αντιλαμβάνεσαι τα πρόσφατα γεγονότα στην Κύπρο; Πού μπορεί να οδηγήσουν; Ήταν αναπόφευκτα; Εδώ και πολύ καιρό όλοι βλέπαμε πού οδηγούνταν τα πράγματα, αλλά δεν κάναμε και πολλές προσπάθειες να ανατρέψουμε την κατάσταση. Και για να θυμηθούμε τον ήρωα της Κύπρου Ονήσιλο, κατά τη διάρκεια της επανάστασης κατά των Περσών, στο ποίημα του Παντελή Μηχανικού: «Δέκα χρόνια έστελλε τις μέλισσές του ο Ονήσιλος/να μας κεντρίσουν/να μας ξυπνήσουν/να μας φέρουν ένα μήνυμα/Δέκα χιλιάδες μέλισσες έστειλε ο Ονήσιλος/κι όλες ψόφησαν απάνω στο παχύ μας δέρμα/χωρίς τίποτα να νιώσουμε». Όπως και στην Ελλάδα, είχαμε αλλοτριωθεί μέσα στην καθημερινή μας ευμάρεια, εθελοτυφλούσαμε, χάσαμε τον προσανατολισμό μας. Είναι λόγια τετριμμένα, αλλά η ουσία είναι πως η ηθική κρίση προηγήθηκε της οικονομικής, το ηθικό κούρεμα προηγήθηκε του κουρέματος των μισθών, των συντάξεων, των καταθέσεων. Η συμπαιγνία τραπεζιτών και πολιτικών ήταν η χαριστική βολή που μας έφερε στη σημερινή τραγική κατάσταση. Όπως και να έχει, όσο ζοφερά κι αν είναι τα πράγματα, δεν πρέπει να εκλαμβάνονται μονοδιάστατα απαισιόδοξα. Ας είναι η κρίση αυτή μια ευκαιρία να επαναξιολογήσουμε τη ζωή μας, τις προτεραιότητές μας, να αποκαταστήσουμε τις ως τώρα ρηχές ανθρώπινες σχέσεις, να παραμερίσουμε την υποκρισία και το ψέμα, να κατακρημνίσουμε τα είδωλα, επιτέλους να συνειδητοποιήσουμε ότι μεγαλύτερη αξία πρέπει να δοθεί στο είναι κι όχι στο έχειν. Είναι, νομίζω, εύκολο να φανταστούμε πού θα οδηγηθούν τα πράγματα. Υπάρχει το πείραμα της Ελλάδας και της Πορτογαλίας. Κι αν είναι να χάσουμε στην οικονομία την καθημερινότητά μας, ας κερδίσουμε τουλάχιστον στο πνεύμα και το ήθος. Για να μιλήσουμε με άλλους όρους, αν κάτι μας κράτησε τόσους αιώνες σ’ αυτό τον τόπο (στην Ελλάδα και την Κύπρο) αυτό είναι ο πολιτισμός, π.χ. το βιβλίο, μια και μιλάμε γι’ αυτό. Ας το καταλάβουμε, βασικό αίτιο της κρίσης είναι η ηθική μας κατάπτωση σε όλους τους τομείς της ζωής. Και για να ξεπεραστεί η κρίση πρέπει να αντιμετωπιστεί στη ρίζα της, στα αίτιά της. Αν οι εκάστοτε κυβερνώντες εγκατέλειπαν τη στενόμυαλη πολιτική τους που θέλει τον πολιτισμό πρώτο θύμα αυτής της κρίσης (από εκεί ξεκινούν οι περικοπές), θα αντιλαμβάνονταν ότι η επένδυση στον τομέα αυτό θα φέρει ανάπτυξη, νέες θέσεις εργασίας και ένα δυναμικό ιδιαίτερα μορφωμένο και καλλιεργημένο, ευαίσθητο. Αυτό δεν είναι το ζητούμενο μιας υγιούς δημοκρατίας και κοινωνίας; Αυτούς τους πολίτες δε θέλουμε; Τέλος, ποια είναι τα σχέδιά σου για το προσεχές ή απώτερο μέλλον – λογοτεχνικά και μη; Τα σχέδια –ως όνειρα–, τα προσωπικά εννοώ, είναι πάντα λογοτεχνικά. Ζηλεύω τη Μεγάλη Λογοτεχνία, τα μεγάλα πνεύματα, όπως ο Ντοστογιέφσκι, ο Προυστ, ο Μάρκες, ο Σαραμάγκου, των οποίων ούτε τη φευγαλέα αύρα, τη σκιά της ιδιοφυΐας τους δεν μπορώ να αγγίξω στη λογοτεχνική μου γραφή. Έχω εδώ και πολύ καιρό μια συλλογή διηγημάτων ολοκληρωμένη. Έχουν να κάνουν με το παρελθόν, σχεδόν ηθογραφικά, για μνήμες-ιστορίες που προσπάθησα να διασώσω μέσα από τη μικρή φόρμα (έκτασης μίας ή δύο σελίδων) και ορισμένα, ας τα πούμε, μελλοντολογικά, πιο εκτεταμένα διηγήματα υπό τον τίτλο Ένας κόσμος που χάθηκε ή ένας κόσμος που έρχεται. Αυτό τον καιρό κρατώ σημειώσεις για ένα νέο μυθιστόρημα. Ίσως το αρχίσω το καλοκαίρι. Στο τέλος Απριλίου ή αρχές Μαΐου θα κυκλοφορήσει στα βουλγαρικά από τον εκδοτικό οίκο «Πλάμακ» το μυθιστόρημά μου Ώσπερ στρουθίον, τάχος επέτασας, που πρωτοεκδόθηκε στην Κύπρο το 2003 και αναφέρεται στην πραγματική ιστορία του αδελφού μου, ο οποίος σκοτώθηκε από κεραυνό μαζί με τον πρώτο εξάδελφό μου. Τέλος, την ερχόμενη εβδομάδα, στις 24 Απριλίου, θα παρουσιαστεί στο βιβλιοπωλείο «Ιανός», στην Αθήνα, το Ημερολόγιο μιας απιστίας. Ημερολόγιο μιας απιστίας Αιμίλιος Σολωμού Ψυχογιός 325 σελ. Τιμή € 14,99

Από την Ιστοσελίδα offsite.com.cy: Το ερωτηματολόγιο του Προυστ

Ιστοσελίδα offsite.com.cy

Αιμίλιος Σολωμού

Απαντά στο ερωτηματολόγιο του Προυστ

Ο Μαρσέλ Προυστ κατέχει μια θέση στην ιστορία της κλασικής λογοτεχνίας κυρίως λόγω του ίσως πιο δυσανάγνωστου και αριστουργηματικού έργου που γράφτηκε ποτέ, Αναζητώντας το Χαμένο Χρόνο.

Επιμέλεια της Ανθής Ζαχαριάδου

 
 
 

Έζησε μια έντονα κοινωνική ζωή στη Γαλλία τον 19ο αίωνα και κινήθηκε σε αριστοκρατικούς κύκλους οι οποίοι τον θεωρούσαν εκκεντρικό, άτοπο, εξωφρενικό ακόμα λόγω της ιδιορρυθμίας και των εμμονών του. Όμως, το όνομα του συνδέθηκε με μια από τις πιο δημοφιλείς ενασχολήσεις της εποχής, τη συμπλήρωση ενός ερωτηματολογίου που φανέρωνε ενδιαφέρουσες πτυχές προσωπικοτήτων. Ο Προυστ το συμπλήρωσε, το προώθησε και τελικά το προσυπέγραψε. Θεωρούσε ότι οι συγκεκριμένες απαντήσεις αποκαλύπτουν την αληθινή φύση του ανθρώπου, και παράλληλα ότι ότι κανείς δεν πρέπει να ντρέπεται να ψάξει μέσα στον εαυτό του και να μιλήσει γι’αυτόν.

Το ερωτηματολόγιο του Προυστ χρησιμοποιείται ως μέθοδος συνέντευξης από τότε μέχρι σήμερα.

Ο Αιμίλιος Σολωμού απαντά στο Ερωτηματολόγιο του Προυστ

Ο Αιμίλιος Σολωμού γεννήθηκε το 1971. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Δημοσιογραφία σε σχολή τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε πρωινή καθημερινή εφημερίδα και σήμερα είναι εκπαιδευτικός στη Μέση Εκπαίδευση. Διηγήματά του δημοσιεύτηκαν στα περιοδικά "Άνευ", "Νέα Εποχή", "In focus" και "Μανδραγόρας".

Ορισμένα έχουν μεταφραστεί και δημοσιευτεί στα αγγλικά και τα βουλγάρικα. Έχει εκδώσει τρία πεζογραφήματα: "Το Σκιάχτρο" (2000), "Ώσπερ στρουθίον, τάχος επέτασας" (2003), "Ένα τσεκούρι στα χέρια σου" (2007, "Άνευ"). Για το τελευταίο βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος της Κύπρου.

Το τελευταίο του μυθιστόρημα, “Το Ημερολόγιο μιας Απιστίας” κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις “Ψυχογιός”.
Πρόκειται για ένα έργο για το χρόνο, τη φθορά, τη μνήμη, την απιστία και τον έρωτα. Ο ήρωας του, αρχαιολόγος, αναγκάζεται να προβεί σε ένα νέο είδος ανασκαφής, στα ενδότερα της ψυχής του.

Το ερωτηματολόγιο του Προυστ, Αιμίλιος Σολωμού

- Ποιο είναι το βασικό γνώρισμα του χαρακτήρα σας;
Θέλω να πιστεύω η εργατικότητα, η εντιμότητα και η συνέπεια

- Ποια αρετή προτιμάτε σ’ έναν άντρα;
Εργατικότητα, εντιμότητα, συνέπεια

- Ποια αρετή προτιμάτε σε μια γυναίκα;
Το πνεύμα και την αύρα που εκπέμπει: γυναικί κόσμος οι τρόποι, ουχί χρυσία

- Τι εκτιμάτε περισσότερο στους φίλους σας;
Αφοσίωση, κατανόηση, ειλικρίνεια, χιούμορ

- Το βασικό σας ελάττωμα;
Σπάνια λέω όχι και το πληρώνω, γιατί αυτό με επιβαρύνει με πολλή δουλειά.

- Η βασική σας απασχόληση;
Η τυραννία της σκέψης και η εκπαίδευση-θα ήθελα να τη μονοπωλούσε η λογοτεχνία

- Τι είναι για σας ευτυχία;
Μικρές στιγμές χαράς με την οικογένειά μου, το διάβασμα, περίπατος στη φύση, καμιά φορά το ψάρεμα, τα πιο απλά πράγματα

- Τι είναι για σας δυστυχία;
Η φθορά της καθημερινότητας, ο χρόνος που δεν είναι ποτέ αρκετός, οι κοινωνικές συμβάσεις και υποχρεώσεις

- Αν δεν ήσασταν ο εαυτός σας, ποιος θα θέλατε να ήσασταν;
Ο Γλάρος Ιωνάθαν Λίβινγκστον του Ρίτσαρντ Μπαχ

- Ποιος θα ήταν για σας ο ιδανικός τόπος για να ζήσετε;
Παρά το πολύ κρύο, οι σκανδιναβικές χώρες

- Το αγαπημένο σας χρώμα;
Πράσινο

- Το αγαπημένο σας λουλούδι;
Τριαντάφυλλο

- Το αγαπημένο σας πουλί;
Το γεράκι-Μικρός στο χωριό μου έπαιρνα τα μικρά γεράκια από τη φωλιά τους, πριν ακόμα βγάλουν φτερά και τα μεγάλωνα. Όταν αργότερα τα άφηνα ελεύθερα, τα φώναζα κι έρχονταν να καθίσουν στον ώμο μου. Ήταν μια δυνατή σχέση που την έχω στερηθεί και νοσταλγήσει μετά από τόσα χρόνια. Θα ήθελα να την ξαναζήσω.

- Οι αγαπημένοι σας συγγραφείς;
Ντοστογιέφσκι, Μαρκές, Σαραμάγκου, Προυστ, Έσσε, Ροθ

- Οι αγαπημένοι σας ποιητές;
Σαχτούρης, Αναγνωστάκης, Πατρίκιος, Λειβαδίτης

- Οι αγαπημένοι σας ήρωες από τη λογοτεχνία;
Πρίγκιπας Μίσκιν (Ηλίθιος, Ντοστογιέφσκι), Ρασκόλνικοφ (Έγκλημα και τιμωρία, Ντοστογιέφκι), ο Γλάρος Ιωνάθαν Λίβινγκστον, ο Παλαιοβιβλιοπώλης Γιάκοπ Μέντελ (Στέφαν Τσβάιχ), ο στρατηγός (Το φθινόπωρο του πατριάρχη, Μαρκές), Ρικάρντο Ρέις (Η χρονιά που πέθανε ο Ρικάρντο Ρέις, Σαραμάγκου)

- Οι αγαπημένες σας ηρωίδες από την λογοτεχνία;
Σόνια (Έγκλημα και τιμωρία, Ντοστογιέφσκι), Άννα Καρένινα (Άννα Καρένινα, Τολστόι), Λωξάνδρα (Μαρία Ιορδανίδου) - Οι αγαπημένοι σας συνθέτες; Μπαχ, Βιβάλντι, Μαξ Ρίχτερ, Μάνος Χατζιδάκις, Κατσιμίχα

- Οι αγαπημένοι σας ζωγράφοι;
Καραβάτζιο, Μιχαήλ Άγγελος, Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Δομίνικος Θεοτοκόπουλος, Ρέμπραντ, Β. Βαν Γκογκ

- Οι ήρωες σας από την πραγματική ζωή;
Ο πατέρας και η μητέρα μου και άλλοι καθημερινοί άνθρωποι που ανασήκωσαν τις πλάτες τους και κατάφεραν πολλά στη ζωή τους παρά τις φοβερές δυσκολίες που αντιμετώπισαν.

- Ποιες ιστορικές προσωπικότητες αντιπαθείτε περισσότερο;
Χίτλερ, Μουσολίνι, Στάλιν, Πολ Ποτ, Μέγκελε, ο Μωάμεθ ο Πολιορκητής, όλοι οι Εφιάλτες και όλοι οι δικτάτορες

- Οι αγαπημένες σας ηρωίδες από την παγκόσμια ιστορία;
Σόφι Σολ, Άννα Αχμάτοβα, Ηλέκτρα Αποστόλου

- Το αγαπημένο σας όνομα;
Χάρης και Μαρία-Ελπίδα (τα παιδιά μου)

- Τι μισείτε περισσότερο;
Την υποκρισία, την ανικανότητα, τη διαφθορά, την αναλγησία για τον καθημερινό, απλό άνθρωπο από την πολιτική και τους πολιτικούς συλλήβδην που μας έφεραν σ’ αυτή τη δύσκολη κατάσταση

- Ποιο στρατιωτικό γεγονός θαυμάζετε περισσότερο;
Τις νικηφόρες μάχες κατά τους Περσικούς Πολέμους, την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στα βάθη της Ασίας, τη θυσία του Γρηγόρη Αυξεντίου, κυρίως την πολιορκία και την Έξοδο του Μεσολογγίου

- Με ποιο φυσικό ταλέντο θα θέλατε να είστε προικισμένος;
Ισχυρή μνήμη για να μην ξεχνάω τις καλές στιγμές, τις ωραίες εικόνες, τα καλά βιβλία. Πάντως, όχι τόσο ισχυρή όση του Φούνες του ήρωα του Μπόρχες («Φούνες ο μνήμων»).

- Πώς θα επιθυμούσατε να πεθάνετε;
Ανώδυνα. Μετά από πολλά χρόνια σε βαθύ γήρας, πλήρης ημερών, σε πνευματική διαύγεια, κάνοντας ανασκόπηση της ζωής μου και βρίσκοντας ότι έζησα καλά, έπραξα το καθήκον μου, δεν αδίκησα κανέναν.

- Σε ποια πνευματική κατάσταση βρίσκεστε αυτό τον καιρό;
Ζω ένα από τα καλύτερα ταξίδια μου. Ήρεμος. Είμαι χαρούμενος για το «Ημερολόγιο μιας απιστίας» και την αποδοχή που φαίνεται πως έχει.

- Σε ποια λάθη δείχνετε τη μεγαλύτερη επιείκεια;
Θα ήθελα να μη δείχνω επιείκεια στα δικά μου λάθη. Στα λάθη των άλλων είμαι επιεικής, όταν γίνονται από άγνοια, χωρίς σκοπιμότητα, σ’ αυτά που δεν πληγώνουν και δεν προσβάλλουν τους ανθρώπους.

- Το αγαπημένο σας “motto”;
«Ο καθένας για τον εαυτό του και ο Θεός εναντίον όλων» (Η ταινία του Βέρνερ Χέρτζογκ Κάσπαρ Χάουζερ)