Αιμίλιος Σολωμού : «Η βράβευση δεν είναι προσωπική επιτυχία»

07/10/2013

Ο Αιμίλιος Σολωμού είναι ένας από τους 12 νικητές του Ευρωπαϊκού Βραβείου Λογοτεχνίας για το 2013, όπως ανακοινώθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2013 στη Σουηδία.

Ο Κύπριος λογοτέχνης βραβεύθηκε για το βιβλίο του «Ημερολόγιο μιας απιστίας».

Πιο κάτω απαντά στις ερωτήσεις του Π σχετικά με τη βράβευσή του και όχι μόνο.

Τι σημαίνει η βράβευση για σένα;

Πρώτα-πρώτα είναι τιμή. Και ευθύνη να μην απογοητεύσεις αυτούς που σε πίστεψαν. Είναι μια ενθάρρυνση να συνεχίσεις. Ταυτόχρονα είναι ορθό να γνωρίζει κανείς πως ένα βραβείο μπορεί να μην λέει πολλά για την ποιότητα ενός βιβλίου.

Δεν βραβεύεται πάντα το καλύτερο βιβλίο. Γιατί η κρίση είναι πάντα υποκειμενική. Υπάρχουν συγγραφείς που βραβεύτηκαν ακόμα και με Νόμπελ κι έχουν χαθεί και άλλοι που δεν έχουν πάρει ποτέ βραβείο και το έργο τους έχει αντέξει στον χρόνο.

Από την άλλη, το βραβείο αυτό ασφαλώς με κολακεύει. Δεν είμαι ούτε Σαρτρ ούτε Χριστιανόπουλος να αρνηθώ αυτήν την πρόσκαιρη μικρή δόξα. Και γι’ αυτό ευχαριστώ όσους πίστεψαν στο βιβλίο μου, τις εκδόσεις Ψυχογιός, την κριτική επιτροπή και τους διοργανωτές του βραβείου.

Τελικά υπάρχουν όρια στη λογοτεχνική γλώσσα μιας χώρας;

Νομίζω πως όχι, δεν υπάρχουν ή δεν πρέπει να υπάρχουν όρια. Οι εμπειρίες είναι κοινές, οι αξίες πανανθρώπινες, η ανθρώπινη φύση η ίδια, το τοπικό ανάγεται στο οικουμενικό, τα μεγάλα θέματα της λογοτεχνίας αφορούν όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα από τη γλώσσα τους. Το ζήτημα είναι πώς θα τα διαπραγματευτεί όλα αυτά ο συγγραφέας. Ωστόσο, πρέπει να υπολογιστούν ορισμένοι αντικειμενικοί παράγοντες, όπως είναι το εμπόδιο της γλώσσας ως βασικού μέσου επικοινωνίας. Δεν έχει να κάνει με την έκταση μιας χώρας (παράδειγμα η μικρή Ιρλανδία με τη σπουδαία λογοτεχνία, η Πορτογαλία και τελευταίως το Ισραήλ), αλλά με τους μηχανισμούς που κινούνται γύρω από το βιβλίο και ασφαλώς η ευρύτητα ή όχι της γλώσσας. Νομίζω πως ένας από τους βασικούς σκοπούς που γράφεται κάθε βιβλίο είναι να φτάσει όσο το δυνατόν σε περισσότερα χέρια, σε περισσότερους αναγνώστες. Και για να γίνει αυτό, πρέπει να μεταφραστεί, να τύχει υποστήριξης, και να εκμεταλλευτεί, με την καλή έννοια, τις όποιες συγκυρίες παρουσιαστούν.

Έχεις διακριθεί με Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας προηγουμένως. Ποια είναι η άποψή σου για την κατάργηση του Κρατικού Βραβείου Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα;

Δεν ήταν ορθή απόφαση και ελπίζω οι αρμόδιοι σύντομα να την αναθεωρήσουν. Να αντιληφθούν ότι το βραβείο είναι μια σημαντική ενθάρρυνση για τους νέους δημιουργούς. Τέτοια βραβεία υπάρχουν και στο εξωτερικό. Ποιοι πήραν αυτό το βραβείο τα τελευταία 10-15 χρόνια; Είναι αυτοί που νέοι και σήμερα, ώριμοι πια λογοτεχνικά, βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της πνευματικής δημιουργίας. Δεν ήταν καθόλου περαστικοί από τον χώρο. Αυτό καταδεικνύει την επιτυχία του θεσμού. Και στο κάτω-κάτω, αν είναι θέμα οικονομικό, ας μειωθεί το χρηματικό βραβείο στις υπόλοιπες κατηγορίες, για να συμπεριληφθεί κι αυτό στα κρατικά βραβεία.

Θεωρείς προσωπική επιτυχία τη βράβευσή σου;

Η βράβευση δεν είναι καθόλου προσωπική επιτυχία. Εξάλλου στην ουσία είναι το βιβλίο που βραβεύεται και όχι ο συγγραφέας. Τουλάχιστον έτσι το αντιλαμβάνομαι. Όταν ένα βιβλίο ανοίξει τα φτερά του και πετάξει, αρχίζει το δικό του αυτόνομο ταξίδι. Αλλά, αν το δούμε κι αλλιώς, πίσω από το βιβλίο, εκτός από τον συγγραφέα, κρύβονται οι δικοί του άνθρωποι που τον στήριξαν, ο εκδότης του, η οικογένεια, οι φίλοι, οι βιβλιοπώλες που το προώθησαν, οι αναγνώστες που το αγάπησαν. Επομένως, ένα ποσοστό επιτυχίας ανήκει και σ’ αυτούς. Και σ’ αυτή την περίπτωση, μ’ αυτό το βιβλίο στην ΕΕ εκπροσωπείται η Κύπρος και είναι πολύ σημαντικό για ένα μικρό νησί να συμμετέχει ισότιμα με τις υπόλοιπες χώρες σε ζητήματα που αφορούν ειδικά τον πολιτισμό.

Δεν ξέρω, αλλά μου φαίνεται πολύ μεγάλη κουβέντα να πω πως η βράβευση αποτελεί επιτυχία για την Κύπρο, γιατί έτσι δίνει στο βιβλίο μεγαλύτερες διαστάσεις από αυτές που του αξίζουν. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι ένα σημαντικό βραβείο. Εξάλλου, εκ περιτροπής φέτος ήταν η σειρά της Κύπρου να λάβει μέρος στο βραβείο. Αν δεν ήταν το ‘Ημερολόγιο μιας απιστίας’, θα ήταν κάποιο άλλο βιβλίο κάποιου άλλου συγγραφέα.

Πώς σχολιάζεις τη στήριξη του κράτους προς τους λογοτέχνες;

Όση στήριξη κι αν παρέχει το κράτος στους λογοτέχνες, πάντα θα υπάρχουν παράπονα και μεμψιμοιρίες. Επομένως, σ’ αυτό το πνεύμα, υπάρχει στήριξη, αλλά ίσως θα μπορούσαν να γίνουν περισσότερα. Θα το έθετα αλλιώς: δεν είναι τόσο η στήριξη προς τους λογοτέχνες που έχει σημασία, όσο η στήριξη στο ίδιο το βιβλίο.

Είναι αναγκαίο να λειτουργήσουν προγράμματα ενίσχυσης της φιλαναγνωσίας. Το βιβλίο είναι σημαντικός παράγοντας διάπλασης καλλιεργημένων πολιτικών. Αυτό είναι το ζητούμενο της σημερινής και κάθε εποχής, το βασικό ζητούμενο της παιδείας. Στο εξωτερικό, σε πολλές χώρες, υπάρχουν προγράμματα στήριξης της φιλαναγνωσίας. Ένα παράδειγμα είναι η θεσμοθετημένη εβδομαδιαία περίοδος στο σχολικό αναλυτικό πρόγραμμα. Κάθε εβδομάδα (π.χ. στη Βρετανία) για μία ώρα ένας συγγραφέας επισκέπτεται την τάξη, διαβάζει αποσπάσματα από το βιβλίο του και συνομιλεί με τους μαθητές. Αυτό δεν είναι ιδιαίτερα δαπανηρό, είναι όμως εξαιρετικά αποτελεσματικό. Συνεπώς, αν λειτουργούσε ένα τέτοιο πρόγραμμα και σε μας εδώ, όλα τα άλλα θα έπαιρναν τον δρόμο τους. Και, στο κάτω-κάτω, έχω την εντύπωση ότι ουδέποτε αποδόθηκε στο βιβλίο το μερίδιο που του αναλογούσε, αν σκεφτεί κανείς το μέγεθος των δημόσιων δαπανών και επιχορηγήσεων σε άλλους τομείς του πολιτισμού, όπως για συναυλίες και άλλες μουσικές εκδηλώσεις [π.χ. η Γιουροβίζιον], για να αναφερθώ σε ένα παράδειγμα.

Το βραβείο σού δίνει την πρόσβαση στη μετάφραση του βιβλίου σου σε άλλες γλώσσες. Θα την εκμεταλλευτείς;

Στην ουσία, η σημασία του βραβείου είναι αυτή, η ευκαιρία που δίνεται για μετάφραση, μια και στο βραβευμένο βιβλίο δίνεται προτεραιότητα στο πρόγραμμα της ΕΕ για λογοτεχνικές μεταφράσεις. Έτσι, ελπίζω κι εγώ ότι το «Ημερολόγιο μιας απιστίας» θα μπορέσει να συνεχίσει το ταξίδι του και σε άλλες χώρες.

Ετοιμάζεις κάποιο άλλο βιβλίο;

Έχω μια ολοκληρωμένη συλλογή διηγημάτων εδώ και μερικά χρόνια που δεν την έστειλα ακόμα σε κάποιον εκδότη. Αλλά αυτό το διάστημα εργάζομαι πάνω σε ένα νέο μυθιστόρημα. Θέλει ακόμα πολλή δουλειά και χρόνο για να ολοκληρωθεί. Έχει να κάνει, σ’ ένα βαθμό, με την οικονομική κρίση.

ΠΑΡΑΘΥΡΟ | ΠΟΛΙΤΗΣ