Προστατέψτε τα βιβλία σας!

Τα βιβλία εκτός από τους ανθρώπους έχουν και πολλούς άλλους εχθρούς: τα ζωύφια, το φως, τη θερμοκρασία, τον τρόπο αποθήκευσης. Αλλά, δυστυχώς, ακόμα και χωρίς αυτούς τους εχθρούς θα είχαν ημερομηνία λήξης. Γιατί φέρουν μέσα στα κύτταρά τους τη γήρανση και την καταστροφή τους, καθώς το χαρτί από ξύλο περιέχει λιγνίνη που συμβάλλει στην οξύτητα και την καταστροφή του βιβλίου (πολλές μεγάλες βιβλιοθήκες σήμερα αντιμετωπίζουν  πρόβλημα με το 20% των βιβλίων τους). Μέχρι τα μέσα του 20^ου αι. τυπώνονταν σε χαρτί από κουρέλια και άντεχαν στους εχθρούς και το χρόνο. Ωστόσο, από τότε μέχρι και σήμερα κυριάρχησε το χαρτί από ξύλο. Οι ειδικοί λένε πως ο χρόνος ζωής τους δεν ξεπερνά τα 70 χρόνια. Αυτό διαπιστώνεται εύκολα, αν αγγίξει κανείς τις σελίδες ενός βιβλίου που υπάρχει στη βιβλιοθήκη του για μερικές δεκαετίες. Το χαρτί είναι πια κίτρινο, οι σελίδες μοιάζουν έτοιμες να διαλυθούν.

Τι μπορούμε να κάνουμε, λοιπόν, ώστε να παρατείνουμε όσο γίνεται τη διάρκεια της ζωής τους; Ο Ουμπέρτο Έκο, για να τα προστατέψει από το σαράκι και άλλα ζωύφια, όπως εξομολογείται στο βιβλίο του Αναμνήσεις επί χάρτου  (Ελληνικά Γράμματα, 2007), ρώτησε τους ειδικούς τι να κάνει. Τού πρότειναν να χρησιμοποιήσει το αέριο Ζυκλόν για να απολυμάνει τα βιβλία! Τι είναι αυτό; Είναι το αέριο που χρησιμοποίησαν οι ναζί στους θαλάμους αερίων, για να εξοντώσουν τους Εβραίους! Και να φανταστεί κανείς ότι πρώτος το χρησιμοποίησε ως εντομοκτόνο ο Εβραίος χημικός Φριτς Χάμπερ (κέρδισε το βραβείο Νόμπελ χημείας το 1918). Υπάρχει ακόμα στο εμπόριο. Τώρα για να εξολοθρεύει το σαράκι! Ο Έκο το αρνήθηκε. Και τού εισηγήθηκαν εναλλακτική λύση: Να τοποθετήσει στη βιβλιοθήκη του ένα τεράστιο σιδερένιο ξυπνητήρι, από αυτά που και να θέλεις τη νύχτα να κοιμηθείς είναι αδύνατον, γιατί ακούς τον αδιάκοπο, ρυθμικό θόρυβό τους. Το ξυπνητήρι δονεί ολόκληρη τη βιβλιοθήκη και το σαράκι τρομαγμένο πεθάνει μέσα στην κρυψώνα του, αφού φοβάται να ξεμυτίσει, για να φάει το χαρτί.

Τα έντομα που επιτίθενται στα βιβλία είναι πολλά: τερμίτες, σκαθάρια, ψαράκια, κατσαρίδες. Υπάρχει τρόπος να απαλλαγεί κανείς από αυτά, με ψεκασμούς και προϊόντα που κυκλοφορούν στην αγορά. Καλύτερα, όμως, να συμβουλευτεί  έναν ειδικό.

Άλλοι κίνδυνοι για το βιβλίο είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση, το φως, η απρόσεκτη φύλαξη και χρήση, οι ακραίες θερμοκρασίες, η σκόνη. Η κατάλληλη θερμοκρασία μιας βιβλιοθήκες είναι μεταξύ 16-19 βαθμούς κελσίου και τα επίπεδα υγρασίας στο 40-60%. Ακατάλληλοι χώροι για να στεγάσουν μια βιβλιοθήκη είναι οι σοφίτες (υψηλές θερμοκρασίες το καλοκαίρι, χαμηλές το χειμώνα), τα υπόγεια και τα δωμάτια στα οποία υπάρχουν πλυντήρια, στεγνωτήρια και άλλα μηχανήματα. Τα βιβλία δεν πρέπει να τοποθετούνται δίπλα σε σώματα θέρμανσης και σωλήνες που μεταφέρουν ζεστό νερό. Η βιβλιοθήκη πρέπει να καθαρίζεται συχνά και ν’ αφαιρείται η σκόνη από τα ράφια και τα βιβλία, για να αποτραπεί η δημιουργία μούχλας.

Πάντως, ο σημαντικός παράγοντας καταστροφής των βιβλίων είναι ο άνθρωπος. Σκεφτείτε μονάχα τις τελετουργικές πυρές καταστροφής των βιβλίων κατά το παρελθόν. Αλλά και η σύγχρονη αδιαφορία και η έλλειψη πολιτικής για τη διάδοση της φιλαναγνωσίας βλάπτει σοβαρά το βιβλίο.