Ποια σχέση μπορεί να έχει το τελευταίο μυθιστόρημα του Ουμπέρτο Έκο Το κοιμητήριο της Πράγας με την Κύπρο; Φαινομενικά καμία. Πουθενά δεν αναφέρεται η Κύπρος. Ακόμα και το ιστορικό περίγραμμα (μέσα 19ου αιώνα και εξής: διεργασίες για ενοποίηση Ιταλίας, Γαλλοπρωσικός πόλεμος, Η κομούνα των Παρισίων, το σκάνδαλο Ντρέιφους) και οι χώροι (Τορίνο, Σικελία, Παρίσι), όπου εκτυλίσσεται η ιστορία, μοιάζουν ολότελα ξένα σε μας. Ωστόσο, υπάρχει μια υπόγεια παράμετρος που συνδέει κατά κάποιο τρόπο, μια υπόθεση κάνουμε, το βιβλίο με την Κύπρο.
Ο πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι ο λοχαγός Σιμόνε Σιμονίνι (το μόνο φανταστικό πρόσωπο του βιβλίου), ο οποίος μισεί τους μασόνους και τους Ιησουίτες αλλά ιδιαίτερα τους Εβραίους. Είναι παραχαράκτης και συντάσσει πλαστογραφημένα έγγραφα. «Είναι ωραίο», λέει ο Σιμονίνι, «να κατασκευάζεις από το τίποτα μια συμβολαιογραφική πράξη, να πλαστογραφείς ένα γράμμα που μοιάζει αληθινό, να εκπονείς μια ντροπιαστική εξομολόγηση, να δημιουργείς ένα ντοκουμέντο που θα οδηγήσει κάποιον στην απώλεια. Η δύναμη της τέχνης…» Αυτός κρύβεται πίσω από πλεκτάνες, για να κατηγορήσει τους μασόνους και τους Εβραίους. Στο μυθιστόρημα γίνεται αναφορά σε σωρεία βιβλίων με χαλκευμένα στοιχεία. Μέσα από συνεχείς λογοκλοπές και υπερβολές, η συκοφαντία θα περάσει από το ένα στο άλλο, για να καταλήξει στο Πρωτόκολλο των Σοφών της Σιών, που κυκλοφόρησε στη Ρωσία το 1903. Αυτό πυροδότησε το πογκρόμ του 1903-1906 του τσαρικού καθεστώτος κατά των Εβραίων και επηρέασε τον Χίτλερ για την εξόντωσή τους.
Βασική θεματική παράμετρος του βιβλίου είναι, λοιπόν, η παραχάραξη και η λογοκλοπή. Γιατί, όμως, ασχολήθηκε με αυτό το ζήτημα ο Έκο; Άραγε να του έχει μείνει απωθημένο από τη δικαστική περιπέτεια που είχε εδώ στην Κύπρο (1989-1992); Τότε ο Κύπριος συγγραφέας Κώστας Σωκράτους είχε κινήσει αγωγή κατά του Ιταλού και του Ελλαδίτη εκδότη του μυθιστορήματος Το όνομα του Ρόδου. Ο Σωκράτους αξίωνε μεγάλη αποζημίωση και κατηγορούσε τον Έκο για λογοκλοπή του μυθιστορήματός του Ο αφορισμένος (1964). Εξέδωσε μάλιστα και τρία μελετήματα στα οποία καταγράφονταν εκατοντάδες, όπως ισχυριζόταν, ομοιότητες στη μορφή και το περιεχόμενο. Τελικά, ο Σωκράτους έχασε τη δίκη.
Αλλά και το βιβλίο του Έκο Το εκκρεμές του Φουκώ προκάλεσε σχόλια σχετικά με την πιθανή αντιγραφή της θεματικής του (συνωμοσίες, μυστικισμός) από τον Κώδικα Ντα Βίντσι του Νταν Μπράουν. Τότε, πολλοί δημοσιογράφοι και κριτικοί επέμεναν να ρωτούν τον Έκο, για να πάρουν την απάντηση: «Ο Νταν Μπράουν είναι ένας από τους χαρακτήρες του βιβλίου μου».
Από τον Κώστα Σωκράτους στον Νταν Μπράουν λοιπόν. Και ακόμα πιο πέρα. Γιατί η ιστορία έχει και συνέχεια. Σήμερα η πρύτανης ενός γαλλικού πανεπιστημίου στη Γαλλική Πολυνησία, η Λουίζ Πέλτζερ κατηγορείται ότι έκλεψε εκτεταμένα αποσπάσματα, συχνά κατά λέξη, από το βιβλίο του Έκο Η αναζήτηση για την τέλεια γλώσσα-η δημιουργία της Ευρώπης και τα πέρασε στο δικό της Γλώσσες και Άνθρωποι.
Τελικά, είτε από τη Γαλλική Πολυνησία είτε από την Αμερική ή την Κύπρο θα τη βρει ο Έκο. Δεν τη γλυτώνει. Η λογοκλοπή τον κυνηγάει παντού. Βλέπετε, Η δύναμη της τέχνης…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου