Το καλοκαίρι οι φίλοι του βιβλίου αυξάνονται. Πολλοί περιστασιακοί και συστηματικοί αναγνώστες θα πέσουν με τα μούτρα στη λογοτεχνία. Υπάρχει περισσότερος χρόνος, υπάρχει και η διάθεση. Είναι η περίοδος των διακοπών. Ακόμα και το βράδυ, έξω στο μπαλκόνι ή στον κήπο μας, το διάβασμα είναι απόλαυση. Γι’ αυτό οι εκδοτικοί οίκοι βρίσκονται σε πυρετώδεις διαδικασίες, προσπαθώντας να προλάβουν την περίοδο των διακοπών, για να ρίξουν στην αγορά νέες εκδόσεις με ελκυστικά ονόματα και τίτλους βιβλίων.
Αλλά, τι θα μπορούσε να προτείνει κανείς, σε όσους αγαπούν τη λογοτεχνία, για να διαβάσει αυτό το καλοκαίρι;
Πρώτα πρώτα το σημαντικότερο λογοτεχνικό βιβλίο όλων των εποχών, την Οδύσσεια, στην οποία τίθενται για πρώτη φορά όλα τα μεγάλα ζητήματα που απασχολούν τον άνθρωπο. Σ’ αυτό έχουν δοκιμαστεί οι κυριότερες αφηγηματικές τεχνικές. Από την Οδύσσεια αντλούν έμπνευση όλοι οι μεγάλοι συγγραφείς. Είναι ένα βιβλίο που ταιριάζει απόλυτα στις καλοκαιρινές διακοπές: παραλία, θάλασσα, ταξίδι, ομηρικά τοπία.
Μια δεύτερη επιλογή είναι ο Γλάρος Ιωνάθαν Λίβιγκστον του Ρ. Μπαχ. Μπορεί αυτό το βιβλίο να απορρίφθηκε από δεκάδες εκδοτικούς οίκους, αλλά όταν κυκλοφόρησε, πώλησε εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο. Ο Γλάρος Ιωνάθαν είναι πια ένα σύμβολο της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Όσοι τολμούν ή ονειρεύονται να ανοίξουν τα φτερά τους και να πετάξουν, θα ταυτιστούν απόλυτα μαζί του.
Απ’ εδώ και πέρα, προτείνονται βιβλία από δύο εκτεταμένους βιβλιογραφικούς καταλόγους, που συγκροτήθηκαν τα τελευταία χρόνια: τα 1000 βιβλία που πρότεινε η Guardian Review και το βιβλίο «1001 βιβλία που πρέπει να διαβάσετε πριν πεθάνετε»(!) του Πίτερ Μπόξαλ. Σ’ αυτούς περιλαμβάνονται και ελληνικά ονόματα: Ν. Καζαντζάκης (Ο τελευταίος πειρασμός, Ζορμπάς ο Έλληνας), ο Βασίλης Βασιλικός (Ζ) και οι «αγγλόφωνοι» Τζέφρι Ευγενίδης (Αυτόχειρες παρθένοι, Middlesex) και Τζορτζ Πελεκάνος (Φλεγόμενη πόλη, Η μεγάλη έκρηξη).
Δε θα μπορούσε να λείψει από μια τέτοια πρόταση ο Ζοζέ Σαραμάγκου. Η χρονιά που πέθανε ο Ρικάρντο Ρέις συγκεντρώνει αρκετά από τα χαρακτηριστικά του μεγάλου πεζογράφου: μακροπερίοδος λόγος, πνευματώδες χιούμορ, ειρωνεία και οξύτατο πνεύμα, καθώς ακολουθεί τον ήρωά του χωρίς ανάσα κατά πόδας. Ανάμεσα στα βιβλία του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές ξεχωρίζουμε τα βιβλία Έρωτας στα χρόνια της χολέρας (ή και το Εκατό χρόνια μοναξιάς) και Το Φθινόπωρο του πατριάρχη για το ανατρεπτικό τους χιούμορ και φυσικά το μαγικό τους ρεαλισμό. Σειρά έχουν τα Μαύρα σκυλιά του Ίαν Μακγιούαν που με την απλότητα της γραφής του πραγματεύεται τη σκοτεινή ανθρώπινη φύση, τις φοβίες, το αναπάντεχο και την πάλη με το συνειδητό ή το ασυνείδητο. Περίπου στο ίδιο μήκος κύματος κινείται Το στρίψιμο της βίδας του Χένρι Τζέιμς και το πιο πρόσφατο Η κρυφή ιστορία της Ντόνα Ταρτ (αξίζει μόνο και μόνο να το διαβάσει κανείς για τον απίθανο χαρακτήρα του Μπάνι), ενώ στο βιβλίο του Η ατίμωση ο Τζ. Κούτσι καταπιάνεται με το θέμα της ηττοπαθούς αποδοχής της μοίρας και στο τέλος με τη συμφιλίωση με τον εαυτό μας. Ο Αλ. Σολτζενίτσιν στο Μια μέρα στη ζωή του Ιβάν Ντενίσοβιτς ξεσπαθώνει κατά της καταπίεσης στα γκουλάκ την εποχή του σοβιετικού καθεστώτος (δημοσιεύτηκε το 1962 στη Σ.Ε. κατόπιν άδειας από τον Χρουτσόφ!). Το ξεγύμνωμα γίνεται με μια σκόπιμα ακατέργαστη γλώσσα, που αποδίδει απόλυτα την καθημερινότητα του ήρωά του και την αγωνία του να κρατηθεί από τη ζωή μέσα σε εξοντωτικές συνθήκες. Αλλά και το ανατριχιαστικά προφητικό 1984 του Τζ. Όργουελ υπαινίσσεται τον ασφυκτικό έλεγχο του σοβιετικού καθεστώτος επί Στάλιν, αλλά είναι ταυτόχρονα και εξαιρετικά επίκαιρο για την εποχή μας, εξαιτίας της εθελούσιας υποταγής μας στους πάσης φύσεως Μεγάλους Αδελφούς. Παρόμοια, σ’ ένα βαθμό, για τη συντριβή του σύγχρονου ατόμου μέσα στις συμπληγάδες της εξουσίας, της αυθαιρεσίας της και της γραφειοκρατίας είναι και η Δίκη του Κάφκα. Για την απομόνωση και τη μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου αντιπροσωπευτικό είναι το βιβλίο Ο λύκος της στέπας του Έρμαν Έσσε.
Μια κατηγορία βιβλίων που αξίζει κανείς να διαβάσει για την πρωτοτυπία τους, καθώς γράφτηκαν στο α΄ μισό του 20ου αι. και άνοιξαν νέους δρόμους για τη λογοτεχνία είναι Ο Φύλακας στη σίκαλη του Σάλιντζερ (απαγορεύτηκε σε κάποιες χώρες και σε σχολεία των Η.Π.Α. και μάλιστα ορισμένοι καθηγητές που ανέθεσαν εργασίες σε μαθητές τους στη δεκαετία του 1970 απολύθηκαν), το Στο δρόμο του Τζ. Κέρουακ (αντιπροσωπευτικό της γενιάς των μπιτ, επηρέασε και τον κινηματογράφο: road movies) και Ο τροπικός του καρκίνου του Χένρι Μίλερ (το βιβλίο αντιμετώπισε κατηγορίες για ηθική αισχρότητα και δόθηκε δικαστικός αγώνας για να κυκλοφορήσει ελεύθερα στις Η.Π.Α.). Πρόκειται για βιβλία που εστιάζονται με τη ρεαλιστική τους γραφή στον πλάνητα βίο των πρωταγωνιστών τους, την αντισυμβατική ζωή, την αναζήτηση της απόλυτης ελευθερίας μακριά από καταναγκασμούς. Θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «βιβλία της αλητείας». Άλλο ένα σύμβολο και κλασικό πια βιβλίο είναι η Λολίτα του Ναμπόκοφ (εν πολλοίς διαδραματίζεται κι αυτό στους δρόμους της Αμερικής). Έργο υπαινικτικό, αλληγορικό, ρεαλιστικό, αμαρτωλό, όπως και να ιδωθεί ο άνομος έρωτας του μεσήλικα καθηγητή για ένα ανήλικο κορίτσι, αξίζει να το διαβάσει κανείς.
Τα σταφύλια της οργής του Τζ. Στάινμπεκ, είναι κλασικό, αλλά και ιδιαίτερα επίκαιρο στην εποχή μας, μια και η διεθνής οικονομική κρίση έχει βυθίσει πολλούς και ιδιαίτερα τα κατώτερα και μεσαία κοινωνικά στρώματα στην απελπισία και την εξαθλίωση. Πέραν των άλλων βιβλίων του Στάινμπεκ, αξίζει να αναζητήσετε το Η πεδιάδα της Τορτίγια (βιβλίο «αλητείας» κι αυτό). Η πανούκλα του Αλμπέρ Καμύ είναι ένα συγκλονιστικό έργο που εκδόθηκε το 1947, την επαύριο του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Με αλληγορικό τρόπο αναφέρεται στη φρίκη και τον τρόμο, τότε που η ανθρωπότητα σύρθηκε στο χορό του θανάτου, την πιο βάρβαρη εποχή από καταβολής κόσμου.
Το εμβατήριο Ραντέσκυ του Γιόζεφ Ροτ, συστήνεται σε όσους αρέσκονται στο ιστορικό μυθιστόρημα. Θα παρακολουθήσουν τη ζωή στην αυστροουγγρική αυτοκρατορία από τα μέσα του 19ου μέχρι τη διάλυσή της με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλά επιβάλλεται να διαβάσει κανείς και το αριστουργηματικό Ουδέν νεώτερο από το δυτικό μέτωπο του Έ. Μ. Ρεμάρκ, ένα άκρως αντιπολεμικό βιβλίο. Ο συγγραφέας υψώνει κραυγή καταγγελίας ενάντια στον πόλεμο και τους πολεμοκάπηλους. Και στα δύο αυτά βιβλία ο άνθρωπος συντρίβεται στις μυλόπετρες της ιστορίας, καθώς οι πρωταγωνιστές βρίσκουν τραγικό τέλος στο πεδίο των μαχών.
Δε θα μπορούσε, βέβαια, να λείπει απ’ εδώ ο Ντοστογιέφσκι. Τα βιβλία του στους καταλόγους είναι πολλά: Αδελφοί Καραμαζόφ, Ο ηλίθιος, Έγκλημα και Τιμωρία, Οι δαιμονισμένοι ανάμεσα σ’ άλλα. Είναι ο συγγραφέας που διείσδυσε περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο στον ανθρώπινο ψυχισμό. Ο πρίγκιπας Μίσκιν και ο Ρασκόλνικοφ είναι αναγνωρίσιμα διαχρονικά σύμβολα και σημεία αναφοράς στην παγκόσμια λογοτεχνία. Φτάνει να μην τρομάξει κανείς από τον όγκο των βιβλίων του. Η σονάτα του Κρόιτσερ του Τολστόι προτείνεται, γιατί είναι σχετικά ολιγοσέλιδο συγκριτικά με τα ογκωδέστατα βιβλία του Πόλεμος και Ειρήνη ή Άννα Καρένινα. Είναι ένα βιβλίο για τον έρωτα και την απιστία. Για αλλαγή ακούστε κατά την ανάγνωση την ομώνυμη σονάτα του Μπετόβεν. Το βιβλίο είχε απαγορευτεί στη Ρωσία. [Με παρόμοια θεματική, αλλά πολύ προκλητικότερο είναι το μυθιστόρημα του Ντ. Λόρενς Ο εραστής της λαίδης Τσάτερλι (στην ίδια τη Βρετανία εκδόθηκε μόλις το 1960, αφού πέρασε από δίκη, γιατί προκαλούσε τα ήθη της πουριτανικής Αγγλίας. Προηγουμένως είχε απαγορευτεί και σε άλλες χώρες)]. Και μια και αναφερόμαστε στη ρωσική λογοτεχνία, αξίζει να διαβάσει κανείς τις Νεκρές Ψυχές του Γκόγκολ (ή τα Η μύτη και Το παλτό), ένα έργο διαχρονικό που ξεσκεπάζει τη δουλοπαροικία, τους καταπιεστές, την υποκρισία στην εποχή της τσαρικής Ρωσίας. Ένα όμορφο βιβλίο-παραμύθι, για να περάσει κανείς υπέροχα είναι το Μετάξι του Αλ. Μπαρίκο. Γραμμένο για όσους θέλουν να ξεφύγουν από την καθημερινότητά και να ταξιδεύουν έστω νοερά στα πέρατα του κόσμου. Αλλά, και το Χίλιες και μια νύχτες υπόσχεται να σάς ταξιδέψει στο μαγικό κόσμο των παραμυθιών της Ανατολής και στη γοητεία της Σεχραζάτ. Και για να ξαναθυμηθεί κανείς την παιδική του ηλικία, υπάρχουν ο Όλιβερ Τουίστ και οι Μεγάλες Προσδοκίες του Ντίκενς, Ο κόμης Μοντεκρίστο του Αλ. Δουμά, Το νησί των θησαυρών του Ρ. Στίβενσον και ο Δον Κιχώτης του Θερβάντες.
Όσον αφορά στην ελληνική λογοτεχνία, πριν δύο χρόνια 60 Έλληνες συγγραφείς κατέγραψαν τα 100 σπουδαιότερα, κατά την άποψή τους, βιβλία (ελληνικά και ξένα) για λογαριασμό του περιοδικού «Ταχυδρόμος». Για λόγους οικονομίας, θα αναφέρουμε μόνο τους Έλληνες συγγραφείς, όχι τα βιβλία: Καζαντζάκης, Καβάφης, Αλεξάνδρου, Όμηρος, Θουκυδίδης, Ηρόδοτος, Βιζυηνός, Ροΐδης, Ιωάννου, Δέλτα, Σοφοκλής, Ευριπίδης, Αισχύλος, Πλάτωνας, Ξενοφώντας, Μακρυγιάννης, Σεφέρης, Σολωμός, Πολίτης, Παπαδιαμάντης, Τσίρκας.
Πάρτε, λοιπόν, γερή δόση λογοτεχνίας αυτό το καλοκαίρι. Ιδιαίτερα εξαιτίας όσων ζοφερών συμβαίνουν τον τελευταίο καιρό (βλέπε πολιτική, οικονομία) και διαμορφώνουν μια γκρίζα και μελαγχολική πραγματικότητα. Αλλά, προσοχή! Η παραλογοτεχνία βλάπτει σοβαρά την αξιοπρέπεια και τον ψυχισμό μας. Διαβάζουμε μόνο σοβαρά βιβλία. Καλή ανάγνωση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου